Επέτειος απελευθέρωσης των Σερρών : 29 Ιουνίου 1913

Η πόλης των Σερρών καθώς και οι γύρω απ’ αυτή περιοχές βρέθηκαν υπό την οθωμανική κυριαρχία 70 χρόνια πριν από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1383 και ήταν μια από τις τελευταίες περιοχές που ενσωματώθηκαν με την Ελλάδα κατά την διάρκεια των νικηφόρων βαλκανικών πολέμων του 1012-1913.
Πεντακόσια τριάντα χρόνια  (530)έμειναν σκλαβωμένοι 1383-1913 κάτω από ένα βαρύ ζυγό δουλείας οι κάτοικοι του νομού Σερρών. Πολλές φορές προσπάθησαν να κόψουν τα δεσμά της σκλαβιάς, αλλά η γεωγραφική θέση της πόλεώς των, ανάμεσα στα τρία τότε μεγάλα στρατιωτικά κέντρα της Τουρκίας, της Κωνσταντινουπόλεως, της Θεσσαλονίκης και του Μοναστηρίου, δεν επέτρεψε την πραγματοποίηση του πόθου των.
Η ενσωμάτωση επετεύχθη στις 29 Ιουνίου 1913 .Η πολυπόθητη ένωση με την Ελλάδα ήρθε μέσα από θρήνους , καπνούς και φλόγες . Η ζωή των Σερραίων καθ’ όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας ήταν γεμάτη αίμα και ανασφάλεια, παρ’ όλα ταύτα αναδείχτηκαν οι Σέρρες  σε ένα σπουδαίο πνευματικό  και εμπορικό κέντρο και δεν ήταν τυχαίο ότι την είχαν ονομάσει «Αθήνα της  Ανατολικής Μακεδονίας»
Οι κάτοικοι  στο μεγαλύτερο ποσοστό τους ήταν ελληνικής καταγωγής και πάντα αγωνιζόντουσαν αφ’ ενός να επιβιώσουν και να διατηρήσουν ακέραια τη γλώσσα και να περισώσουν τη θρησκεία τους και αφ’ ετέρου να αποτινάξουν την τουρκική επικυριαρχία. Κατά την εθνική μας παλιγγενεσία ή συμβολή τους υπό την ηγεσία του Εμμανουήλ Παππά, του οποίου η παρουσία  υπήρξε μια από τις αγνότερες και ηρωικότερες μορφές του Αγώνα. Έντονη η παρουσία των Σερραίων και κατά το Μακεδονικό Αγώνα.
Τις παραμονές των Βαλκανικών πολέμων που θα σήμαινε και η ενσωμάτωση των Σερρών  στην Ελλάδα  η πόλη είχε 42.000 κατοίκους  εκ των οποίων 22.000 ορθόδοξοι Έλληνες, 18.000 μουσουλμάνοι και 2.000 Εβραίοι .
Ο Α΄ Βαλκανικός πόλεμος άρχισε 4.10.1912  με αντιπάλους την Οθωμανική Αυτοκρατορία αρκετά αποδυναμωμένη και την Ελλάδα με τους συμμάχους της Σερβία, Μαυροβούνιο και Βουλγαρία.
Όταν ό ελληνικός στρατός περνούσε τα ελληνοτουρκικά σύνορα στη Θεσσαλία είχε σκοπό την κατάληψη της Θεσσαλονίκης , όμως ακριβώς τον ίδιο στόχο είχαν και οι Βούλγαροι. Επομένως όποιος έφτανε πρώτος στη Θεσσαλονίκη αποκτούσε τη Θεσσαλονίκη.
Στις 24.10.1912 οι Τούρκοι εγκαταλείπουν τις Σέρρες υπό την πίεση των Συμμάχων και στις 25.10.2012 μπαίνουν πρώτοι οι Βούλγαροι στο Νευροκόπι και τη Ζίχνη με τη  2η βουλγαρική Μεραρχία . οι Έλληνες κάτοικοι των Σερρών τους υποδέχονται μαζί με τον Μητροπολίτη ως απελευθερωτές. Δυστυχώς οι Βούλγαροι κατά την οκτάμηνη παραμονή τους προσπάθησαν να προσαρτήσουν τις Σέρρες στη Βουλγαρία με βίαιο εκβουλγαρισμό , τρομοκρατία, διώξεις και πολλά άλλα.  Μετά την πανωλεθρία τους στη μάχη του Λαχανά , έκαναν μεγάλες σφαγές στη Νιγρίτα, αλλά δεν το κατόρθωσαν στη πόλη των Σερρών γιατί ο Μητροπολίτης  Απόστολος οργάνωσε την αντίδραση των κατοίκων εναντίον τους.

“Η μεγάλη μάχη των Σερρών”, λιθογραφία του Σ. Χρηστίδη.

 Ο ελληνικός στρατός συνέχισε την προέλασή του. Μετά τη νικηφόρα μάχη της Δοϊράνης (22 και 23 Ιουνίου) ξεχύθηκε στην κοιλάδα του Στρυμόνα. Οι Βούλγαροι αντέταξαν μία τελευταία άμυνα κοντά στο Σιδηρόκαστρο, το οποίο την εποχή εκείνη ονομαζόταν Ντεμίρ Χισάρ. Στη διήμερη μάχη που ακολούθησε (26 και 27 Ιουνίου) οι Βούλγαροι ανατίναξαν το μεσαίο τόξο της γέφυρας και υποχώρησαν προς βορρά. Προτού αποχωρήσουν από το Σιδηρόκαστρο, οι Βούλγαροι προέβησαν κι εδώ σε σφαγές κατοίκων της πόλης .                            
  Στις 28-6-1913 πριν την  αναχώρησή τους  οι Βούλγαροι λεηλάτησαν την πόλη αφού κατατρόμαξαν τον πληθυσμό με βολές πυροβολικού από τα βόρεια υψώματα. Απερίγραπτες είναι οι σκηνές της πυρπόλησης και της καταστροφής των Σερρών του 1913 από τους Βουλγάρους. Κάηκαν τα περισσότερα μνημεία (ναοί , σχολεία ) της πόλης, από τα 6000 σπίτια κάηκαν τα τέσσερις χιλιάδες  καθώς και χίλια καταστήματα.  . Άτομα ανήμπορα, γέροι, άρρωστοι, έγκυες, νήπια, κείτονταν απανθρακωμένα μέσα στα ερείπια των σπιτιών τους. Τα θύματα της φωτιάς υπολογίζονται σε 100.
Το βράδυ της 28ης Ιουνίου κατέφθασε η Ελληνική εμπροσθοφυλακή με τον ταγματάρχη Μαζαράκη και την 29η το πρωί έφθασε η VII Μεραρχία του ελληνικού στρατού μαζί με το διοικητή της  συνταγματάρχη Σωτήλη καθώς και Σερραίους που επέστρεψαν  με τον ελληνικό στρατό .
Τους νικητές τους υποδέχτηκαν στα  ανατολικά της πόλης, στην τοποθεσία του Αγίου Γεωργίου του Κρυονερίτου, εκεί όπου πριν από 530 χρόνια έγινε η συνθήκη της παράδοσης της πόλης στους Τούρκους .Υψώθηκε η ελληνική Σημαία και ο Μητροπολίτης Απόστολος στην προσφώνησή του τόνισε χαρακτηριστικά: «Σήμερα καταργείται για πάντα η δουλεία και τελείται το εθνικό Πάσχα των Σερραίων».  Στη συνέχεια πραγματοποιήθηκε δοξολογία και ακολούθησε η εγκατάσταση των ελληνικών αρχών στο Διοικητήριο. Ακολούθησαν απερίγραπτες στιγμές συγκίνησης και εθνικού ενθουσιασμού, ο πληθυσμός παρ’ ότι ήταν άστεγος και νηστικός πανηγύριζε το μέγα γεγονός της απελευθερώσεως του.

 Όλες οι ελληνικές συνοικίες ,εκτός από τα προάστια, όλα τα καταστήματα και τα εργαστήρια είχαν καταστραφεί από τη φωτιά. Επίσης 16 ναοί και σχεδόν όλα τα σχολεία.
Ο Διοικητής  αντισυνταγματάρχης Σωτήλης εγκαταστάθηκε με το επιτελείο στο διοικητήριο που είχε σωθεί από τις φλόγες και εξέδωσε  τη κάτωθι διαταγή: «Εν ονόματι του Βασιλέως των Ελλήνων Κωνσταντίνου, απελευθερώ τας Σέρρας από του ζυγού των βαρβάρων και ειδεχθών επιδρομέων, καταλαμβάνω την πόλιν , προσκαλώ δε πάντας τους  κατοίκους, ανεξαρτήτως φυλής, γλώσσης  και θρησκεύματος να επανέλθωσιν εις τας ειρηνηκάς ασχολίας των, βέβαιοι όντες ότι υπό το σκήπτρον της Αυτού Μεγαλειότητος του βασιλέως μας, και υπό την προστασίαν του ανδρείου αυτού στρατού θέλουσιν απολαμβάνει και απολύτου ισονομίας και εξασφαλίσεως τιμής και περιουσίας.

«Ζήτω ο βασιλεύς Κωνσταντίνος ο Βέγας

Ζήτω ο Λαός των Σερρών».

Πρώτος φρούραρχος της πόλης ανέλαβε ο ταγματάρχης Κωνσταντίνος Μαζαράκης, ο καπετάν Ακρίτας του Μακεδονικού Αγώνα.
Δημιουργήθηκε όμως σοβαρότατο πρόβλημα με τους περίπου 20.000 χιλιάδες αστέγους πυροπαθείς , καθώς και με την εξεύρεση τροφίμων. Ευτυχώς από τις εβραϊκές και τουρκικές συνοικίες ελάχιστες κάηκαν και υπήρχε δυνατότητα βοήθειας . Οι Βούλγαροι κατηύθυναν τα βλήματα των πυροβόλων τους προς τις χριστιανικές συνοικίες μόνον, παρ’ ότι κατ’ όνομα ήταν ομόδοξοι. Γι’ αυτό οι Έλληνες πυροπαθείς φιλοξενήθηκαν με πολλή προθυμία από τους Τούρκους και τους Εβραίους. Όσο για τρόφιμα, ο μητροπολίτης με το φρούραρχο απέστειλαν επείγοντα τηλεγραφήματα στη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα και παρακαλούσαν για την ταχεία αποστολή άρτου, ιματισμού και κλινοσκεπασμάτων. Η ανταπόκριση ήταν άμεση . Ο στρατός μοίρασε την πρώτη μέρα ψωμί και αλεύρι από τις αποθήκες του εχθρού που κατασχέθηκαν.
Η VII Μεραρχία έλαβε όλα τα μέτρα για τη λύση των επειγόντων προβλημάτων. Το άσχημο ήταν ότι ο εχθρικός στρατός στο πέρασμά του μετέδωσε χολέρα στην πόλη, η οποία μεταδόθηκε πάρα πολύ γρήγορα εξ αιτίας και των άταφων πτωμάτων που είτε είχαν  καεί, είτε είχαν σφαγιασθεί σε εποχή καλοκαιριού  και δυστυχώς θέρισε εκατοντάδες εξαντλημένους πολίτες . Ευτυχώς η  ελληνική υγειονομική υπηρεσία δραστηριοποιήθηκε εγκαίρως και απέτρεψε σοβαρότερες συνέπειες , γιατί η  χολέρα εμφανίστηκε με οξύ χαρακτήρα και μερικοί πέθαναν μέσα σε τέσσερις ώρες από τη στιγμή που προσβλήθηκαν. Άμεσα ήρθαν γιατροί από τη Θεσσαλονίκη και εμβολίασαν τον πληθυσμό με ορό κατά της χολέρας.
Αν και ήταν πολύ δύσκολο εκείνες τις μέρες να παραμείνει κανείς στην πόλη των Σερρών ανάμεσα στα ερείπια, τα καμένα χαλάσματα, τους καπνούς, τη δυσοσμία των καμένων πτωμάτων και την απειλή της χολέρας  εντούτοις ελάχιστοι Σερραίοι εγκατέλειψαν την πόλη τους.
Το 95%  παρέμεινε χωρίς να κλονισθεί ψυχικά από τη  νέα συμφορά αντιμετώπισαν την κατάσταση με ψυχραιμία

 «Ἡ πόλη των Σερρῶν ἐκάη ὁλόκληρος »

Τηλεγράφημα που στάλθηκε προς το τότε Πρόεδρο της Βουλής  1η Ιουλίου 1913 ανέφερε ότι: «……Πριν βάλουν φωτιά οι Βούλγαροι λεηλάτησαν όλα τα σπίτια  και καταστήματα σπάζοντας τις πόρτες με τσεκούρια. Δεν υπολόγιζαν ούτε ξένους υπηκόους που έλπιζαν ότι θα σωθούν υψώνοντας τις εθνικές σημαίες τους. Έτσι παραβιάστηκαν οικίες του Θεμιστοκλέους Μιγάτσκου διευθυντού της Τραπέζης Αθηνών, Αυστριακού υπηκόου που κατοικούσε στο σπίτι του αυστριακού Δούρου, τα σπίτια των Αμερικανών καπνεμπόρων Χαίκτων και Μούρ, αν και είχαν ανυψώσει την αμερικανική σημαία , η οικία του αντιπροσώπου του καπνεμπορικού καταστήματος «Κομέρσιαλ»-οίκου αγγλικού, το κατάστημα Tίριγγ που ανήκε σε αυστριακό, οι καπναποθήκες «Αμέρικαν-Τάμπακο» και «Ερζόκ»,η Μακεδονική Εταιρεία Καπνών, η Αγγλική του Μονοπωλίου Καπνών των αδελφών Εσκενάζη , τα σπίτια Κ. Μαρούλη Γερμανού υπηκόου κ.α , επίσης κάηκαν και οι Τράπεζες  Αθηνών και Ανατολής».

Ότι απέμεινε από την κεντρική αγορά των Σερρών  Φωτό 1η Ιουλίου 1913

Η VII Μεραρχία  υπό τον αντισυνταγματάρχη Σωτήλη αντίκρισε μια τρομερή εικόνα καταστροφής . Οι Βούλγαροι όπως και στο Κιλκίς πριν εγκαταλείψουν την πόλη κατέκαψαν τα 2/3 της πόλης , κυρίως τη μεγάλη ελληνική συνοικία και την ελληνική αγορά. Επίσης έσφαξαν εκτός από τον ιατρό Αναστάσιο Χρυσάφη, το γυμνασιάρχη Παπαπαύλου και τον διευθυντή του υποκαταστήματος της Τραπέζης Ανατολής, Σταμούλη.                                                                                                             Οι συνοικίες που κάηκαν ολοσχερώς ήταν των : Αγίων Παντελήμονος, Ελεούσης, Βλασίου, Ταξιαρχών, Αποστόλων, Αθανασίου, Νικολάου, Παρασκευής, Βλαχερνών, Γεωργίου, Βαρβάρας, Αντωνίου, Αναργύρων, Ευαγγελιστρίας και Φωτεινής.                                                                   Από τους 23 ναούς διασώθηκαν μόνον τρεις και όλα τα χωριά κάηκαν. Όλη η αγορά κάηκε εκτός ενός μικρού τμήματος που κατασβήστηκε. Αλλά και στην Εβραϊκή συνοικία καήκαν 115 περίπου οικίες. Η εβραϊκή σχολή και η συναγωγή ανατινάχτηκαν με δυναμίτη. Από τις τουρκικές οικίες κάηκαν μόνον δύο.

Σε διπλωματικό επίπεδο η ελληνική κυβέρνηση υπό την πρωθυπουργία του Ελευθέριου Βενιζέλου είχε απευθύνει έντονη διαμαρτυρία προς τις Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής αναφορικά με τις βουλγαρικές ωμότητες. Ο δε Βασιλιάς Κωνσταντίνος είχε απειλήσει με αντίποινα τους Βουλγάρους.  Ακολούθησαν συλλαλητήρια διαμαρτυρίας από τους κατοίκους των Σερρών για όσα δεινά επωμιστήκαν και αρχές Ιουλίου 1913  επισκέφτηκαν τις Σέρρες οι γενικοί πρόξενοι στη Θεσσαλονίκη  Ιταλίας και Αυστροουγγαρίας , οι οποίοι επιβεβαίωσαν ότι διαπίστωσαν και οι ίδιοι το τεράστιο μέγεθος της καταστροφής και με ανακοινώσεις τους εξέφρασαν τη φρίκη και τον αποτροπιασμό τους για ότι αντίκρισαν.                                                                                                 

Οι Σέρρες σήμερα  μερικές φωτό:

Τα ιερά χώματα των Σερρών είναι ποτισμένα και βαμμένα με το αίμα πολλών χιλιάδων ηρώων και μαρτύρων. 

Οι Σερραίοι αγαπούσαν  ιδιαίτερα την πόλη τους και ήθελαν να την αναγεννήσουν από την τέφρα της. Μετά  τις 29.6.2013 ξανάρχισαν μια καινούργια ζωή μέσα από τα ερείπια και τις στάχτες. Έκτισαν από την αρχή τα καμμένα σπίτια τους και προσπάθησαν να καλύψουν το χάος που τους άφησαν ο εχθρός.