Ο ρόλος των διαδραστικών παιχνιδιών ως ένας νέος τρόπος άσκησης ατόμων με νοητική υστέρηση.

διαδραστικά παιχνίδια
με την πλατφόρμα Wii.

Όπως είναι γνωστό, τα άτομα με Ν.Υ. είναι απομονωμένα από την κοινωνία, και το αποτέλεσμα είναι να μη συμμετέχουν σε προγράμματα άσκησης. Ακολουθούν έναν τρόπο ζωής μη δραστήριο με αποτέλεσμα την εμφάνιση καρδιαγγειακών προβλημάτων καθώς και άλλων προβλημάτων υγείας.
Η συμμετοχή τους σε προγράμματα άσκησης μπορεί να επιδράσει θετικά στη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους (Πάτση και συν., 2011). Τα προγράμματα άσκησης συμβάλλουν στο να βελτιωθεί η αυτοπεποίθησή τους, να προσαρμοστούν στην κοινωνία, να ξεφύγουν από την απομόνωση και να αυξήσουν τα επίπεδα αυτοεκτίμησης και αυτοσεβασμού (Κοντού & Καραγιώργου, 2006). Για το λόγο αυτόν, τα τυπικά πρωτόκολλα που αποσκοπούν μόνο στη βελτίωση της φυσικής κατάστασης μέσω της επανάληψης συγκεκριμένων ρουτινών φαίνεται ότι είναι αναποτελεσματικά, αφού δεν επιφέρουν την εσωτερική εκείνη παρακίνηση που απαιτείται, με αποτέλεσμα την πρόωρη διακοπή της άσκησης (Καστανιάς & Τοκμακίδης, 2010). Επίσης, επειδή τα άτομα με Ν.Υ. με ή χωρίς τη συνύπαρξη γενετικών συνδρόμων χαρακτηρίζονται από απουσία κινήτρων συμμετοχής σε προγράμματα άσκησης, θεωρείται αναγκαία η εφαρμογή προπονητικών πρωτοκόλλων που θα αποβλέπουν πρώτιστα στη δημιουργία κλίματος παρακίνησης και ευφορίας, προκειμένου τα άτομα αυτά να συμμετέχουν σε γυμναστικά προγράμματα για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα (Καστανιάς & Τοκμακίδης, 2010).

Το κενό που εντοπίζεται ακόμα και στην πιο σύγχρονη βιβλιογραφία είναι ότι σε κανένα από τα παραπάνω προγράμματα άσκησης για άτομα με Ν.Υ., δε χρησιμοποιήθηκαν οι δυνατότητες που προσφέρει η τεχνολογία και συγκεκριμένα τα διαδραστικά παιχνίδια.

Ως διαδραστικά παιχνίδια ορίζονται τα παιχνίδια που απαιτούν κίνηση και σωματική άσκηση από το χρήστη (Trout & Christie, 2007). Συνδυάζουν την άσκηση με τα ψηφιακά παιχνίδια με τη συμμετοχή του ατόμου κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, εστιάζοντας στις μεγάλες μυϊκές ομάδες και όχι στη βελτίωση της επιδεξιότητας και της λεπτής κινητικότητας. Η πλατφόρμα Wii δίνει τη δυνατότητα στον παίκτη να συμμετέχει κανονικά με την κίνηση ολόκληρου του σώματός του και όχι απλά των δύο δακτύλων του. Πρόκειται για μια επανάσταση της τεχνολογίας, αφού προσφέρει συνθήκες εικονικής πραγματικότητας. Έχουν σχεδιαστεί κυρίως για την αύξηση των καρδιακών παλμών καθώς και για τη βελτίωση της αερόβιας και της αναερόβιας ικανότητας (Staiano & Calvert, 2011). Φαίνεται λοιπόν ότι η τεχνολογία δίνει τη δυνατότητα να προσπεραστούν τα παραδοσιακά παρεμβατικά πρωτόκολλα άσκησης για άτομα με Ν.Υ. και να αντικατασταθούν με σύγχρονα μοντέλα εξάσκησης εξίσου αποτελεσματικά, αλλά πιο ενδιαφέροντα και διασκεδαστικά. Διότι σκοπός δεν είναι απλά να εξεταστεί ποιο πρόγραμμα παρέμβασης έχει εφαρμογή στα άτομα με Ν.Υ. και αν θα είναι αποτελεσματικό, αλλά κυρίως αν τα άτομα θα συνεχίσουν να ασκούνται με το συγκεκριμένο πρόγραμμα.

Σημεία προσοχής για τη δημιουργία ασφαλών και αποτελεσματικών προγραμμάτων άσκησης για άτομα με νοητική υστέρηση 

Σημαντική είναι η διαπίστωση ότι τα άτομα με ΣD, άσχετα από το βαθμό Ν.Υ. που τα χαρακτηρίζει, παρουσιάζουν κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, τα οποία είναι σημαντικό να λαμβάνονται υπ’ όψη κατά τη δημιουργία ενός παρεμβατικού προγράμματος ώστε αυτό να είναι και αποτελεσματικό και ασφαλές. Συγκεκριμένα, τα άτομα με ΣD χαρακτηρίζονται από περιορισμένη καρδιοαναπνευστική αντοχή συγκριτικά με τα άτομα που έχουν μόνο Ν.Υ. χωρίς την παρουσία του συνδρόμου (Lahtinen, Rintala, & Malin, 2007; Fernhall, Pitetti, Rimmer, McCubbin, Rintala, & Millar, 1996; Fernhall, & Pitetti, 2001) καθώς και από μικρότερη μυϊκή δύναμη και μυϊκή αντοχή, 88−90 παράμετροι οι οποίες συσχετίζονται με τον καθιστικό τρόπο ζωής, τον ελαττωμένο μυϊκό τόνο (υποτονία), την αυξημένη συχνότητα εμφάνισης καρδιαγγειακών ανωμαλιών, τη χαμηλότερη ΜΚΣ και τη δυσλειτουργία των πνευμόνων. Αναφορικά με την περιορισμένη καρδιοαναπνευστική αντοχή των ατόμων με ΣD, οι Monteiro, Varela, Pinto, Neves, Felisberto και Vaz (1997) είχαν υποστηρίξει ότι πιθανότατα αυτή οφείλεται στη χαμηλή συγκέντρωση ερυθροκυττάρων στο αίμα, ενώ οι Fernhall και Otterstetter (2003) παρατήρησαν ότι τα άτομα με ΣD χαρακτηρίζονται από χαμηλό κλάσμα εξώθησης και από ένα μη αποδοτικό σύστημα μεταφοράς οξυγόνου, με αποτέλεσμα την εύκολη κόπωση κατά τη διάρκεια των φυσικών δραστηριοτήτων. Οι παραπάνω επισημάνσεις, σε συνδυασμό με τη διαπίστωση των Pastore, Marino, Calzolari, Digilio, Giannotti και Turchetta (2000), ότι τα άτομα με ΣD παρουσιάζουν ελαφρά ταχυκαρδία και μειωμένη δυναμική ζωτική χωρητικότητα (FVC), συνεπικουρούν στην αιτιολόγηση της περιορισμένης φυσικής κατάστασης και της λειτουργικότητας που χαρακτηρίζει τα συγκεκριμένα άτομα.

Ένα άλλο σημείο για το οποίο απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή είναι ο προσδιορισμός της προπονητικής έντασης. Στο γενικό πληθυσμό, έχει καθιερωθεί πλέον για τον προσδιορισμό της ΜΚΣ να χρησιμοποιείται η εξίσωση ΜΚΣ=217,4−0,845×ηλικία (σε έτη) ή ο απλουστευμένος τύπος ΜΚΣ=220−ηλικία. Ο τύπος αυτός, σύμφωνα με τους Fernhall και Otterstetter (2003) δεν πρέπει να εφαρμόζεται για τον προσδιορισμό της ΜΚΣ των ατόμων με Ν.Υ., επειδή υπερεκτιμά τις δυνατότητές τους. Οι παραπάνω ερευνητές υποστηρίζουν ότι τα άτομα με Ν.Υ. παρουσιάζουν μειωμένη ΜΚΣ, της τάξης του 8−12%, ενώ όσα χαρακτηρίζονται και από ΣD εμφανίζουν ΜΚΣ μειωμένη κατά 20−25% συγκριτικά με το γενικό πληθυσμό, με αποτέλεσμα ο λανθασμένος υπολογισμός των καρδιακών εφεδρειών να υποβάλλει τα άτομα αυτά στην εκτέλεση έργου μεγαλύτερης έντασης από εκείνη που στην πραγματικότητα μπορεί να αντέξει το καρδιοαναπνευστικό τους σύστημα. Συνεπώς, για τον ορθό υπολογισμό της επιδιωκόμενης έντασης της άσκησης, με βάση τα αντίστοιχα αιμοδυναμικά χαρακτηριστικά των ατόμων αυτών, οι Ordonez, Rosety και Rosety-Rodriguez (2006) προτείνουν για τα άτομα με ΣD την εξίσωση ΜΚΣ=194,5–[0,56×ηλικία].

Του Τσάπατου Στέλιου, M.Sc

Καθηγητής Ειδικής Φυσικής Αγωγής

Υποψήφιος Διδάκτορας Τ.Ε.Φ.Α.Α-Δ.Π.Θ

Μέλος Special Olympics Ελλάς-Διαιτητής Μπότσε

Συνεργάτης του Πανευβοϊκού Συλλόγου Γονέων, Κηδεμόνων & Φίλων Α.με.Α

«ΑΝΘΡΩΠΟΣ-ΕΛΠΙΔΑ-ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ»