Λεύκη - δερματοπάθεια

Η λεύκη [vitiligo] είναι μια πάθηση του δέρματος που μπορεί να εμφανιστεί σ’ όλες τις ηλικίες . Χαρακτηριστικό της είναι ότι σε ορισμένες περιοχές του δέρματος χάνεται η μελανίνη και γίνονται λευκές . [μελανίνη = χρωστική ουσία του δέρματος που μας προστατεύει από τις ηλιακές ακτίνες].Η λεύκη δεν είναι μεταδοτικό νόσημα, δεν ανήκει στα λοιμώδη και δεν μεταδίδεται με σωματική επαφή στους υγιείς. Η λεύκη  πρέπει να επισημάνουμε οδηγεί στην απώλεια των μελανοκυττάρων που παράγουν τη μελανίνη και η οποία προσδίδει το χρώμα στο δέρμα . Επηρεάζει εξ ίσου γυναίκες και άνδρες  από τους οποίους. Υπολογίζεται ότι σε παγκόσμιο επίπεδο η πάθηση προσβάλλει περίπου 40 – 50 εκατομμύρια άτομα. Προσβάλλει όλες τις φυλές και εξίσου τα δυο φύλα. Τη συναντούμε με μεγαλύτερη συχνότητα σε χώρες που έχουν μεγαλύτερη ηλιοφάνεια ιδίως στη βόρεια Αφρική, και έχει χαρακτηριστεί ως «νόσος του φωτός».

Οι ηλικίες εμφάνισης της νόσου είναι συνήθως από 10-30 ετών , όμως έχουν αναφερθεί και περιστατικά με λεύκη αμέσως μετά τη γέννηση. Το 50% των περιπτώσεων εκδηλώνεται πριν από την ηλικία των 20 ετών ,ενώ το  95% των ασθενών προσβάλλονται πριν από την ηλικία των 40 ετών. Σε μερικές οικογένειες υπάρχει και προδιάθεση. Η παιδική λεύκη διαφέρει αρκετά από την λεύκη των ενηλίκων. Τα παιδιά με λεύκη έχουν  εμφανίσει σε μεγαλύτερο ποσοστό  προηγουμένως σπίλους (ελιές) που περιβάλλονται  από λευκό στεφανάκι (σπήλος του  Sutton). Πάντως μόνιμο αποχρωματισμό εμφανίζουν μετά από γρατσουνιές.

Η λεύκη συνυπάρχει με άλλα αυτοάνοσα νοσήματα όπως η θυρεοειδίτιδα Hashimoto, ο υποθυρεοειδισμός, ο υπερθυρεοειδισμός, ο ινσουλινοεξαρτώμενος σακχαρώδης διαβήτης (διαβήτης τύπου 1), η ρευματοειδής αρθρίτιδα και η γυροειδής αλωπεκία, ορισμένες μορφές αναιμίας, η αυτοάνοση γαστρίτιδα και  η νόσος του Adisson.
Σημαντικό είναι ότι όσοι πάσχουν λεύκη δεν διατρέχουν μεγάλο κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο του δέρματος και μάλιστα μελάνωμα.

Αν και από ιατρικής απόψεως συνήθως η λεύκη δεν είναι βλαβερή, ούτε προκαλεί σωματικό πόνο, οι επιδράσεις όμως της ασθένειας στην ψυχολογία και τα συναισθήματα του πάσχοντα είναι μεγάλες. Η θεραπεία μπορεί να μην είναι αναγκαία σε περιπτώσεις που η λεύκη είναι περιορισμένη ή που δεν ενοχλεί τον ασθενή.Κατά καιρούς διάφορες θεωρίες έχουν προταθεί σχετικά με την αιτία καταστροφής των μελανοκυττάρων αλλά τα ακριβή αίτια παραμένουν αδιευκρίνιστα.

Οι κυριότερες θεωρίες είναι:

1. Αυτοάνοση: Η θεωρία που είναι η πλέον επικρατούσα είναι ότι είναι αυτοάνοσο νόσημα.Το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού μας παράγει αντισώματα που επιτίθενται στα μελανοκύτταρα και η παθολογική αυτή αντίδραση τα καταστρέφει οπότε έτσι εμφανίζεται στο δέρμα μια άσπρη πλάκα.
2. Οξειδωτικό στρες: Θεωρείται επίσης ότι οι ελεύθερες ρίζες ,όπως το υπεροξείδιο του υδρογόνου, που συσσωρεύονται στο δέρμα  καταστρέφουν τα μελανοκύτταρα επειδή υπάρχει μειωμένη ικανότητα του σώματος να τις καταπολεμήσει και έτσι εμφανίζεται η λεύκη
3. Νευρογενής: Κατ’ αυτή την θεωρία πιθανότατα η επινεφρίνη νευροχημικός παράγοντας ενδεχομένως να ευθύνεται για την καταστροφή των μελανοκυττάρων.
4. Συναισθηματική αγωνία: Έχει υποστηριχθεί ότι η συναισθηματική δυσφορία οδηγεί σε χημικές μεταβολές στο σώμα που μπορεί να οδηγήσει σε λεύκη.Γονίδια: Εδώ και μερικά χρόνια ανακαλύφθηκε ότι υπάρχουν γονίδια που  έχουν σχέση με τη λεύκη, οπότε επιβεβαιώνεται η θεωρία  ότι η λεύκη αποτελεί ένα αυτοάνοσο νόσημα . Τα γονίδια που βρέθηκαν αποδεικνύουν ότι αποτελεί ένα αυτοάνοσο νόσημα, γιατί αφορούν στο ανοσοποιητικό σύστημα και μερικά από αυτά έχουν εντοπιστεί σε άλλα αυτοάνοσα νοσήματα, όπως  είναι ο διαβήτης τύπου 1.

Επαναλαμβάνουμε ότι η λεύκη, όπως και όλα τα αυτοάνοσα νοσήματα, επηρεάζονται από ψυχολογικούς παράγοντες, αλλά μπορεί η λεύκη να πυροδοτηθεί και από ένα σοβαρό ηλιακό έγκαυμα.

Τα σημάδια εμφανίζονται σε περιόδους έντονου στρες, άγχους, ψυχολογικής πίεσης ή σοκ, όπως είναι για παράδειγμα οι μαθητικές εξετάσεις, ένας θάνατος, μια αρρώστια, ένας χωρισμός, μια απόλυση κλπ.

Η εκτεταμένη λεύκη δημιουργεί σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα στους ασθενείς, τα οποία με τη σειρά τους επιδεινώνουν τη νόσο. Η κακή ψυχολογία  των ασθενών με λεύκη μερικές φορές  αλλοιώνει τον χαρακτήρα τους με αποτέλεσμα να γίνονται επιθετικοί και δύστροποι .Ορισμένοι πάσχοντες εμφανίζουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, κατάθλιψη, διαταραχές ύπνου ακόμα και σκέψεις αυτοκτονίας .

Η λεύκη είναι μια χρόνια διαταραχή και η εξέλιξή της γίνεται είτε με αύξηση του μεγέθους των ήδη βλαβών είτε με την εμφάνιση νέων κηλίδων. Συνήθως η πάθηση ακολουθεί βραδεία πορεία και εξέλιξη. Οι δερματικές βλάβες της λεύκης είναι κηλίδες που μπορούν να έχουν μέγεθος από 5 χιλιοστά μέχρι και 5 εκατοστά ή ακόμη μεγαλύτερες, χρώματος λευκού σαν γάλα. Κηλίδες υπόλευκου χρώματος παριστούν μεταβατικό στάδιο.

Συνήθως οι κηλίδες της  λεύκης εμφανίζονται σε σημεία που  εκτίθενται στον ήλιο, όπως είναι το πρόσωπο, τα χείλη, τα χέρια, και τα πόδια. Επίσης έχει προτίμηση   «προτιμά» στους  αγκώνες, στα γόνατα,  στους μαστοί, στο στέρνο και σε περιοχές που το δέρμα περιβάλλει κοιλότητες, όπως γύρω από τα μάτια, το στόμα, τον ομφαλό, τα γεννητικά  όργανα, τον πρωκτό. Η  πλάτη συνήθως αποτελεί την  τελευταία  περιοχή του σώματος  που θα εκδηλωθεί η λεύκη, σε αντίθεση με την κοιλιακή χώρα που αποτελεί  την πιο συνηθέστερη περιοχή  πρώιμης  εμφάνισής της .

Στην περιοχή των βλαβών, σε ορισμένες περιπτώσεις,  παρουσιάζεται κνησμός (φαγούρα) και υπερίδρωση. Η λεύκη κάνει την εμφάνιση της στην επιδερμίδα με μία ή περισσότερες κηλίδες χωρίς μελανίνη και αυτές οι κηλίδες περιβάλλονται από μια ζώνη με υπέρχρωση, πιο σκοτεινόχρωμη από το φυσιολογικό δέρμα. Η εξέλιξη είναι απρόβλεπτη. Ορισμένες κηλίδες σταθεροποιούνται, ενώ άλλες εξαφανίζονται.

Με άλλα λόγια, πρόβλεψη για την εξέλιξη της λεύκης δεν υπάρχει. Μπορεί να παραμείνει όπως έχει, να επεκταθεί ή και να θεραπευθεί από μόνη της. Μερικές φορές οι αχρωματικές κηλίδες καταλαμβάνουν ολόκληρο το σώμα και μπορεί να προσβάλουν ακόμα τις τρίχες και τα μαλλιά (λευκά τσουλούφια).Τη λεύκη την ταξινομούμε σε τμηματική και γενικευμένη μορφή . Τμηματική είναι όταν καταλαμβάνει ένα μέρος του σώματος όπως το πόδι ή το χέρι  και γενικευμένη είναι όταν ο αποχρωματισμός συνήθως είναι συμμετρικός και παρουσιάζεται σε διάφορα μέρη του σώματος , σε αυτή τη μορφή εξελίσσεται σπάνια.Επίσης τη διακρίνουμε σε λεύκη των άκρων και σε λεύκη του προσώπου και των άκρων.

Η λεύκη είναι μία νόσος που δεν έχει οριστικές και πλήρως αποτελεσματικές θεραπείες γιατί δεν είναι ακόμα γνωστές οι αιτίες , καθώς και οι παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί που τη διέπουν ελάχιστα κατανοητοί και έτσι καθυστερεί η πρόοδος στη διάγνωση και την αντιμετώπισή της .

Συνιστάται η χρήση αντηλιακών με υψηλό δείκτη προστασίας και δίνονται συμβουλές για κάλυψη των βλαβών με ειδικές χρωστικές δε όσους πάσχουν από λεύκη. Η θεραπεία πρέπει να γίνεται με επίβλεψη και παρακολούθηση από δερματολόγο και μάλιστα με εμπειρία στο πρόβλημα. Δεν πρέπει οι ασθενείς  μόνοι τους ανεξέλεγκτα να χρησιμοποιούν τοπικά φάρμακα ή να κάνουν φωτοθεραπεία.

Σε αυτούς που πάσχουν από ήπιες μορφές λεύκης, η συμβατική θεραπεία περιλαμβάνει τοπικά κορτικοστεροειδή, που φαίνεται να είναι  αποτελεσματικά, αλλά ακριβά, ειδικά για τους νεότερους ασθενείς που θα πρέπει να τα χρησιμοποιήσουν για μεγάλο χρονικό διάστημα . Τα τοπικά στεροειδή έχουν τις ίδιες παρενέργειες με τα πόσιμα και στις οποίες περιλαμβάνεται η λέπτυνση του δέρματος, προβλήματα στην ανάπτυξη και ορμονικές διαταραχές.

Για πιο ακραίες περιπτώσεις λεύκης, η πιο αποδεκτή θεραπεία είναι η συγκέντρωση όσο το δυνατόν περισσότερων χρωστικών κυττάρων στην επιφάνεια του δέρματος μέσω φωτοθεραπείας (UVA ή UVB) που εφαρμόζεται είτε μόνη της, είτε σε συνδυασμό με άλλες θεραπείες όπως τα φάρμακα ψωραλενίου.

Όταν η πάθηση έχει εμφανιστεί πρόσφατα, σημειώνονται επιτυχίες με το φάρμακο ψωραλένιο 

(με επάλειψη ή από το στόμα), σε συνδυασμό με την έκθεση στον ήλιο ή με υπεριώδη ακτινοβολία. Η θεραπεία αυτή πρέπει πάντα να εφαρμόζεται με καθοδήγηση δερματολόγου, με προστασία των ματιών, έλεγχο αίματος κάθε χρόνο, χρήση αντηλιακών προϊόντων σε κάθε έκθεση στον ήλιο κ.ά. Συνεχίζεται για αρκετούς μήνες μέχρι και δύο χρόνια η επιτυχία του κυμαίνεται στο 70-80% των περιπτώσεων. Η θεραπεία αυτή επειδή θεωρείται τοξική δεν εφαρμόζεται στα παιδιά.

Μια άλλη θεραπεία είναι η χρήση φενυλαλανίνης σε συνδυασμό με υπεριώδη ακτινοβολία. Η θεραπεία αυτή επειδή δεν έχει παρενέργειες μπορεί να εφαρμοστεί και σε παιδιά, ένα ακόμα πλεονέκτημα είναι και η μικρότερη ευαισθησία της περιοχής που πάσχει στο φως του ήλιου.

Σε περιπτώσεις αποτυχίας των προηγούμενων θεραπευτικών επιλογών προτείνεται η χειρουργική αποκατάσταση με ομόλογα μοσχεύματα. Επίσης να επισημανθεί ότι υπάρχει λέιζερ (laser) που χρωματίζει τους λευκούς «λεκέδες» που δημιουργεί η ασθένεια, αφήνοντας το υπόλοιπο δέρμα άθικτο. Ας προσέξουν ασθενείς με λεύκη να μην κάνουν tattoo, διότι μπορεί να εμφανίσουν λεύκη στο σημείο 2 εβδομάδες αργότερα.