Εορτή Αγίου Νικολάου

Φορητή εικόνα του 15ου αιώνα του Αγίου Νικολάου
βρίσκεται στο Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών

Η πρώτη εβδομάδα του Δεκεμβρίου καθορίζεται από τρεις με τις συνεχόμενες γιορτές , που τις λέμε και Νικολοβάρβαρα (Aγ. Βαρβάρα, Aγ. Σάββας, και Aγ, Νικόλαος) και συνήθως ο χειμώνας αρχίζει να είναι πιο δύσκολος.


Στις 6 Δεκεμβρίου εορτάζουμε τη μνήμη του Αγίου Νικολάου, ο οποίος τιμάται ιδιαίτερα σε όλο τον ελλαδικό χώρο από τους ανθρώπους της θάλασσας. Είναι προστάτης των ναυτικών, του Πολεμικού και του Εμπορικού Ναυτικού , επίσης η σχολή δοκίμων που εδρεύει στο Πειραιά τον έχει προστάτη και βοηθό της, και σήμερα τιμά με ιδιαίτερη λαμπρότητα την μνήμη του.
Είναι ο πολιούχος Άγιος της Αλεξανδρούπολης, του Βόλου, του Γαλαξειδίου, της Κοζάνης, του Πολύγυρου, της Σητείας και της Σύρου.
Στον Ρωμαιοκαθολικό Κόσμο ο Άγιος Νικόλαος, εκτός από τους ναυτικούς, είναι προστάτης των παιδιών, των απασχολουμένων στα ηλεκτρονικά μέσα μαζικής ενημέρωσης, των ενεχυροδανειστών, των φαρμακοποιών, των μεταμελημένων κλεπτών, των βαρελοποιών, των εμπόρων και των αδίκως κατηγορηθέντων.
 Στη δυτική παράδοση ο Άγιος Νικόλαος (Santa Claus) είθισται να φέρνει τα χριστουγεννιάτικα δώρα στα παιδιά, όπως, στη δική μας παράδοση, ο Άγιος Βασίλης.
Στη Χαλκίδα γιορτάζει ο φερώνυμος  Ιερός Ναός .

Απολυτίκιο Αγίου Νικολάου (ήχος δ΄)

"Κανόνα πίστεως, καὶ  εἰκόνα πραότητος,

ἐγκρατείας  διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου,

ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια•

διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά,

τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια.

Πάτερ ἱεράρχα Νικόλαε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ,

σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

Ο Άγιος Νικόλαος είναι από τους πλέον δημοφιλείς Αγίου  όλου του χριστιανικού κόσμου.

Γεννήθηκε στις 15 Μαρτίου  του 270 μ.Χ. στα Πάταρα της Λυκίας  (σημερινό Γκελεμίς της Τουρκίας) , από γονείς ευσεβείς και πλουσίους έτυχε επιμελημένης μόρφωσης και σε νεαρή ηλικία έμεινε ορφανός και κληρονόμος μιας μεγάλης περιουσίας. Όταν αποφάσισε να πάει  στα Ιεροσόλυμα για να προσκυνήσει τον Τίμιο Σταυρό και τον Πανάγιο Τάφο και κατά τη διάρκεια του ταξιδιού ξέσπασε θαλασσοταραχή, με αποτέλεσμα πλήρωμα και επιβάτες να πανικοβληθούν. Ο Άγιος όμως δεν έχασε την πίστη του, προσευχήθηκε στον Θεό και η θάλασσα ηρέμησε. Ο μύθος λέει ότι ένας ναυτικός γλίστρησε, έπεσε από το κατάρτι και σκοτώθηκε. Όμως ο Νικόλαος προσευχήθηκε θερμά και ο ναυτικός αναστήθηκε.  Επιστρέφοντας  στην πατρίδα του ό Άγιος Νικόλαος χειροτονήθηκε ιερέας.                                                    

Αρχικά ακολούθησε τον ασκητικό βίο κι έγινε ηγούμενος της Μονής  Σιών στα Μύρα της Λυκίας. Όταν κοιμήθηκε  ο τότε Αρχιεπίσκοπος Μύρων της Λυκίας (σημερινό Ντεμρέ Τουρκίας), οι επίσκοποι, δια θεϊκής αποκαλύψεως, αναγόρευσαν τον Νικόλαο Αρχιεπίσκοπο.       Ως Αρχιεπίσκοπος  ανέπτυξε έντονη δράση και αγωνίστηκε  για την προστασία των φτωχών και των απόρων ιδρύοντας νοσοκομεία και διάφορα φιλανθρωπικά ιδρύματα.                                      Κατά τους διωγμούς του Διοκλητιανού υπέστη βασανιστήρια , αλλά όταν αναγορεύτηκε αυτοκράτορας ο Μέγας Κωνσταντίνος ελευθερώθηκαν όλοι οι χριστιανοί και έτσι ο Νικόλαος επανήλθε στο αρχιεπισκοπικό θρόνο. Σύμφωνα με την παράδοση, ήταν προικισμένος με το χάρισμα της θαυματουργίας και έσωσε πολλούς ανθρώπους, και όσο ήταν εν ζωή αλλά και μετά την κοίμησή του. Το 325 μ.Χ  συμμετείχε στην Α΄Οικουμενική Σύνοδο στη Νίκαια της Βυθανίας και καταπολέμησε τις διδασκαλίες του Αρείου. Μετά το πέρας της Συνόδου επέστρεψε στην Αρχιεπισκοπική του Έδρα  συνεχίζοντας μέχρι τα βαθιά του γεράματά το σημαντικό ποιμαντικό έργο του. 

Ο άγιος Νικόλαος απεδήμησε στις 6 Δεκεμβρίου του έτους 343 και η μνήμη του γιορτάζεται την ίδια ημερομηνία τόσο από την Ορθόδοξη όσο και από την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Μετά την κοίμησή του ονομάστηκε «μυροβλύτης», καθώς σύμφωνα με την παράδοση της χριστιανικής θρησκείας, τα λείψανά του άρχισαν να αναβλύζουν άγιο μύρο, όπως και άλλων αγίων. Τα λείψανά του έως και τον ενδέκατο αιώνα, διατηρήθηκαν στα Μύρα της Λυκίας . Το 1087 κάποιοι ναύτες αφαίρεσαν τα λείψανα του Αγίου και τα μετέφεραν στην Ιταλία, και συγκεκριμένα στην πόλη Μπάρι, όπου τοποθετήθηκαν στο Ναό του Αγίου Στεφάνου. Λέγεται ότι κατά την τέλεση της θείας λειτουργίας άρχισε να αναβλύζει τόσο πολύ μύρο από τα ιερά λείψανα, που οι πιστοί το μάζευαν σε δοχεία για θεραπεία από διάφορες αρρώστιες, ενώ αρκετοί λιποθυμούσαν από την ευωδία του μύρου.

Το μεγαλύτερο μέρος των λειψάνων σήμερα βρίσκεται στη Βασιλική του Αγίου Νικολάου στο Μπάρι και ένα μέρος τους στον ναό του Αγίου Νικολάου στο νησάκι Λίντο της Βενετίας.

Στην ελληνική λαϊκή παράδοση η εορτή του Αγίου Νικολάου αποτελεί το τέλος του εορταστικού τριημέρου που ονομάζεται «Νικολοβάρβαρα» και είναι ταυτισμένα με το δυνατό κρύο και τις άσχημες καιρικές συνθήκες. Σχετικές οι παροιμίες: «άε Βαρβάρα φύσα, άε Σάββα βρέξον, αε Νικόλα σόντσον (χιόνισε)» (ποντιακή), «Τα Αγιονικολοβάρβαρα ή βρέχει ή χιονίζει» και «Βαρβαρίτσες, Νικολίτσες, όπου να’σαι μέσα να’σαι». Και οι 3 παροιμίες  θέλουν να μας υπενθυμίσουν ότι  από δω και πέρα   σε στεριά  και θάλασσα, ο χειμώνας   έφτασε για τα καλά. Κακοκαιρίες , τρικυμίες στις θάλασσες, βροχές, χιόνια θύελλες και επειδή έτυχε ο άγιος  να  γιορτάζεται  αυτή την εποχή ,  ίσως γι’ αυτό να λατρεύεται  μια που η μνήμη του τιμάται σήμερα άγνωστο πως θεωρήθηκε προστάτης των ναυτικών.   Για τον ελληνικό λαό δεν είναι ο άγιος Νικόλαος, ο ξακουστός  μητροπολίτης Μύρων της Λυκίας, αλλά κάποιος που είχε επάγγελμα θαλασσινό και , ακόμα και αγιογράφοι τον παριστάνουν σαν καραβοκύρη και πάντα σύμφωνα  με τις λαϊκές παραδόσεις τον θεωρούν ότι κυκλοφορεί με βρεμένα   ρούχα  από την αλμύρα της θάλασσας  , τα γένια του να στάζουν νερό και το μέτωπο  του ιδρωμένο στην προσπάθειά του να σώσει τους ναυτικούς και τα καράβια τους σ’ όποιο  μέρος της  θαλασσοπνίγονται.  Οι ναυτικοί μας σ’ όλες τις δύσκολες στιγμές τους αυτόν επικαλούνται  και τάζουν τάματα , όπως λαμπάδες ίσαμε το μπόι  τους, ασημένια ή χρυσά καράβια και καμιά φορά με υπερβολή λαμπάδα  ίσαμ΄ ένα κατάρτι . Πολλές είναι οι διηγήσεις για τα θαύματά του , από κανένα ελληνικό πλοίο δεν λείπει η εικόνα  του , λιτανείες και λειτουργίες  γίνονται για τη χάρη του. Οι εικόνες του είναι γεμάτες από πολύτιμα τάματα. Οι οικογένειες των ναυτικών πάντα προστρέχουν σ’ αυτόν και ζητούν την βοήθεια του για τους ανθρώπους τους ,αλλά με την προϋπόθεση ότι η βοήθειά του θάναι όπως το λέει και η παροιμία «Άγιε Νικόλα, βοήθα με ! – Κούνα και συ το χέρι σου (ή Σείσε και συ το πόδι σου) .

Θεωρείται προστάτης των ναυτικών σε όλο τον κόσμο

Ο Άγιος είναι ο κυρίαρχος των ανέμων και της τρικυμίας . Στη Κίο την ημέρα της γιορτής του  κάνουν κόλλυβα και τα στέλνουν στην εκκλησία που τα παίρνουν μετά μαζί τους όταν ταξιδεύουν και όταν   πιάσει  τρικυμία σκορπούν στη  θάλασσα μερικά σπόρια από τα κόλλυβα (σπερνά , όπως τα λένε) λέγοντας Αϊ Νικόλα μου , και πάψε την οργή σου. Και αμέσως η τρικυμία κοπάζει .

Στη Μάδυτο  πιστεύουν ότι όταν ρίξουν στη θάλασσα κόλλυβα του αγίου Νικολάου και βυθίσουν μαζί και το εικόνισμα του αγίου  αμέσως θα πνεύσει ο αέρας που έχουν στο  μυαλό τους.  Τέτοια είναι η αγάπη του λαού στον άγιο που υπάρχουν πολλές εκκλησίες του ιδιαίτερα στα νησιά και στα παράλια μέρη.

Στη Μεθώνη όταν κινδυνεύει κάποιο  καράβι  τάζουν στον άγιο ένα καράβι ασημένιο ή χρυσό και του το πάνε μετά ξυπόλυτοι και ξεκούτρουλοι και αφού κάνουν λειτουργία  κρεμάνε το τάμα τους στην εικόνα.  Εκκλησίες του Αγίου υπάρχον και στην ηπειρωτική Ελλάδα, διότι πιστεύουν ότι έχει δύναμη και στη στεριά , μάλιστα μια κεφαλλονίτικη παροιμία μας υποδηλώνει: 

Του Αγίου Νικολάου 

 Που ν’τση γης και του πελάου.

Βέβαια  κατά τον  Φέρλι στα έθιμα των λαών της κεντρικής και της δυτικής Ευρώπης ο άγιος Νικόλαος παριστάνεται σαν ένας καλοκάγαθος γέρος με μακριά γενειάδα που φέρνει δώρα    στα παιδιά, σαν τον δικό μας τον Άγιο Βασίλη .