 |
| Θεοφάνης Στρελίτζας ο Κρής,1546. |
Το όνομα «Λάζαρος» είναι εξελληνισμένος τύπος του εβραϊκού Ελεάζαρ.
Ο Λάζαρος, ο επονομαζόμενος Δίκαιος και Τετραήμερος, ήταν αδελφός της Μάρθας και της Μαρίας , είναι η γυναίκα που άλειψε με μύρο τα πόδια του Ιησού λίγες ημέρες πριν από τη σταύρωση και στη συνέχεια τα σπόγγισε με τα μαλλιά της . Ο Λάζαρος ζούσε τις αδελφές του στη Βηθανία, κοντά στα Ιεροσόλυμα. Στο σπίτι τους είχε φιλοξενηθεί επανειλημμένα ο Χριστός, όταν περνούσε από την περιοχή και κατευθυνόταν προς την Ιερουσαλήμ.
Κατά την Καινή Διαθήκη (Ιωάννου ια’ 1-44), μια μέρα ο Λάζαρος αρρώστησε βαριά και πέθανε. Οι αδελφές του ειδοποίησαν τον Ιησού ότι ο φίλος του είναι βαριά άρρωστος , αλλά εκείνος καθυστέρησε να έλθει. Στους μαθητές του είπε ότι ο φίλος του κοιμήθηκε και ότι θα πάει στη Βηθανία για να τον ξυπνήσει. Όταν έφθασε στη Βηθανία με τους μαθητές του, η Μαρία του παραπονέθηκε ότι αν ερχόταν εγκαίρως δεν θα πέθαινε ο αδελφός της.
Όταν έφθασε στο μνημείο ο Ιησούς, δάκρυσε και διέταξε να βγάλουν την ταφόπλακα. Τότε ύψωσε τα μάτια του στον ουρανό, ευχαρίστησε τον Θεό και Πατέρα και με μεγάλη φωνή είπε:«Λάζαρε δεύρο έξω!»( Λάζαρε, βγες έξω). Αμέσως ο Λάζαρος βγήκε έξω τυλιγμένος με τα σάβανα ο τετραήμερος νεκρός μπροστά στο πλήθος που παρακολουθούσε και ο Ιησούς ζήτησε να του λύσουν τα σάβανα και να πάει σπίτι του. (Ιωαν. ια΄,44).
Η αρχαία παράδοση λέγει ότι τότε ο Λάζαρος ήταν 30 χρονών και έζησε άλλα 30 χρόνια.
Τελείωσε το επίγειο βίο του στην Κύπρο το έτος 63 μ.Χ. και ο τάφος του στην πόλη των Κιτιέων έγραφε: «Λάζαρος ο τετραήμερος και φίλος του Χριστού».
Το έτος 890μ.Χ. μετακομίσθηκε το ιερό λείψανό του στην Κωνσταντινούπολη από τον αυτοκράτορα Λέοντα το σοφό, ο οποίος συνέθεσε τα ιδιόμελα στον εσπερινό του Λαζάρου
Χαρακτηριστικό της μετέπειτα ζωής του Λαζάρου λέγει η παράδοση, ήταν ότι δεν γέλασε ποτέ παρά μια φορά μόνο όταν είδε κάποιο να κλέβει μια γλάστρα και είπε την εξής φράση: Το ένα χώμα κλέβει το άλλο.
Το Σάββατο του Λαζάρου είναι μέρα στην οποία, παραδοσιακά, οι ερημίτες εγκαταλείπουν τις σκήτες τους και επιστρέφουν στο μοναστήρι για τη Μεγάλη Εβδομάδα. Αυτή τη μέρα δεν γίνονται μνημόσυνα με κόλλυβα, σε ανάγκη μόνο απλό Τρισάγιο.
Η εορτή του Λαζάρου είναι συνδεδεμένη με την αγωνία του θανάτου . Ο Λάζαρος είναι το μήνυμα της αισιοδοξίας που μας τονίζει την διάθεση του ανθρώπου για ζωή.
Στην Ελλάδα, το Σάββατο του Λαζάρου, σύμφωνα με το έθιμο, φτιάχνουν ειδικά ψωμάκια που μοιάζουν με σαβανομένο άνθρωπο και ονομάζονται λαζαράκια και μέσα στη ζύμη βάζουν μέλι ή καρύδια ή σταφίδες ή ότι βγάζει ό κάθε τόπος.
Τα έθιμο λέει ότι όποιος δεν πλάθει τα λαζαράκια δεν θα χορτάσει ψωμί.
Επίσης σε μερικά μέρη πάντα κατά το έθιμο οι αρραβωνιασμένες φτιάχνουν μεγάλου μεγέθους λαζαράκια ,τα γεμίζουν φρούτα και καρπούς και τα στέλνουν στο μέλλοντα σύζυγο τους.
Το Σάββατο του Λαζάρου υπάρχει ακόμα ένα άλλο τα Κάλαντα του Λαζάρου που τραγουδάνε όνο κορίτσια οι επονομαζόμενες Λαζαρίνες , οι οποίες από την προηγούμενη μέρα έχουν μαζέψει λουλούδια και έχουν στολίσει τα καλαθάκια τους και γυρνάνε από σπίτι σε σπίτι και τραγουδάνε και οι νοικοκυρές τους δίνουν φρούτα , αυγά, φαγώσιμα ή
Χρήματα.
Κάτω στους νεκρούς, σαν πεθαμένος.
Δε μου φέρνετε, λίγο νεράκι,
που ‘ν’ το στόμα μου πικρό φαρμάκι.
Δε μου φέρνετε λίγο λεμόνι,
Που ‘ν’ το στόμα μου, σαν περιβόλι.
Ήρθε ο Λάζαρος, ήρθαν τα Βάγια,
ήρθε η Κυριακή που τρων’ τα ψάρια.
Σήκω Λάζαρε και μην κοιμάσαι,
ήρθε η μάνα σου από την πόλη,
σου ’φέρε χαρτί και κομπολόι.
Γράψε Θόδωρε και συ Δημήτρη,
γράψε Λεμονιά και Κυπαρίσσι.
Το κοφνάκι μου θέλει αυγά,
κι η τσεπούλα μου θέλει λεφτά.
Βάγια, Βάγια και Βαγιώ.
τρώνε ψάρι και κολιό.
Και την άλλη Κυριακή,
τρώνε το ψητό τ’ αρνί.
Οι Λαζαρίνες θεωρείται αρχαιοελληνικό έθιμο και σχετίζεται με την αναγέννηση της φύσης και της ζωής. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας συμβόλιζε την ελπίδα του σκλαβωμένου έθνους για απελευθέρωση.
Σ’ ολόκληρη την Ελλάδα παρατηρούμε ότι στο έθιμο του Λαζάρου αναπαριστούν τον Λάζαρο με ένα ανθρώπινο ομοίωμα ή με ένα καλαθάκι στολισμένο με λουλούδια ή ακόμα και με καλάμι σε σχήμα σταυρού .
Τα Λαζαριάτικα κάλαντα η λαογραφία μας τα εντάσσει στους αγερμούς [ αγερμός ή αγυρμός προέρχεται από το ρήμα αγείρω που σημαίνει συνάθροιση, συγκέντρωση χρημάτων για την υπηρεσία των θεών, αποσηθαύριση]
Οι Λαζαρίνες είναι καθαρά γυναικείο έθιμο και οι οποίες θεωρούνται ότι φέρνουν γούρι σε κάθε σπίτι . Η φορεσιά τους ήταν σε κάθε περιοχή ειδική και πολύ επιβλητική, με αρμονικά χρώματα .
Σήμερα αναβίωση του εθίμου συναντάμε γνήσιθο στις περιοχές της Κοζάνης , Σερρών και γενικότερα στη Μακεδονία.
Την προσωνυμία «Λάζαρος» τη δίνουμε μεταφορικά σε ανέλπιστη σωτηρία ανθρώπων από βέβαιο θάνατο , η σε άτομα που τα θεωρούσαμε χαμένα και ξαφνικά επέστρεψαν.
Επίσης ο Λάζαρος έχει εμπνεύσει τη λαϊκή φαντασία και είναι γνωστές παροιμίες όπως αυτές που παραθέτουμε
«Με τη φωνή και ο Λάζαρος»
«Ξαναζωντάνεψε σαν τον Λάζαρο»
«Κέρινος σαν τον Λάζαρο»
Τράπεζα Πειραιώς:
