Η Βασιλεύουσα – Κωνσταντινούπολη που η κατασκευή της ξεκίνησε το 325 μ.Χ. από τον Μεγα Κωνσταντίνο στη θέση του αρχαίου Βυζάντιου, αποικίας των Μεγαρέων και τα εγκαίνια της έγιναν το 330 μ.Χ. έμελλε να είναι η μακροβιότερη αυτοκρατορία του τότε γνωστού κόσμου. 1123 χρόνια έλαμψε ,μέχρι την άλωσή της από τον Μωάμεθ Β΄ τον Πορθητή.
Η 29η Μαΐου φέρνει στην μνήμη μας την άλωση της Κωνσταντινούπολης της Βασίλισσας των Πόλεων από τους Οθωμανούς το 1453 και έκτοτε εκείνη η ημέρα θεωρήθηκε αποφράς.
Αλλά αν η πόλη και η Αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι με 400 σήμαντρα και 62 καμπάνες , κάθε καμπάνα και παπάς, κάθε παπάς και Διάκος ….όπως μας πληροφορεί και η δημοτική μας ποίηση σιγούν ήδη 561 χρόνια , μας φαίνεται ότι μόλις χθες ηχούσε ο επιθανάτιος ρόγχος της. Εξ ίσου τόσο θλιβερή ήταν και η άλωση της στις 12 Απριλίου του 1204 από τους Φράγκους (4η Σταυροφορία) .Κατά κοινή διαπίστωση ιστορικών ερευνητών το φράγκικο κτύπημα ήταν πολύ δυνατό όχι μόνο για την Πόλη αλλά για ολόκληρη την Αυτοκρατορία της Νέας Ρώμης και ποτέ πλέον από τότε δεν κατάφερε να επανακτήσει τις δυνάμεις της , με συνέπεια όπως τονίζει και η Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ ήταν <μια πόλη καταδικασμένη να χαθεί>.
Το 1204 ήταν η πρώτη και καθοριστική άλωση που σηματοδότησε την δεύτερη και οριστική. Η ορθόδοξη χριστιανική αυτοκρατορία της Ρωμανίας / Βυζαντίου έσβησε τότε κάτω από το θανατηφόρο πλήγμα της Φράγκικης Δύσης και το γεγονός υπήρξε σημαντικό διότι:
α)Εσωτερικά σημάδεψε με οριστικό τρόπο την πορεία πλέον της αυτοκρατορίας .
β)Εξωτερικά διότι οριστικά και τελεσίδικα καθορίστηκαν οι σχέσεις της με τη Δύση, αλλά και με την ανερχόμενη δύναμη των Οθωμανών.
Όταν αποκαλύφθηκαν ,αδιάσειστα πλέον το 1204, οι διαθέσεις της φράγκικης Δύσης και των Παπών που πρωτοστατούσαν με το πρόσχημα των ιερών πολέμων όπως χαρακτηριστικά διακήρυτταν κατά των απίστων σήμερα είναι πλήρως μη αμφισβητήσιμο ότι ο σκοπός των σταυροφοριών ήταν η φράγκικη κυριαρχία επί της Ορθόδοξης Ανατολής με απώτερο σκοπό τη διάλυσή της, γιατί ήταν εμπόδιο στην μετά τον Καρλομάγνο εποχή επεκτατική και μονοκρατορική πολιτική της φράγκικης Δύσης, η οποία συνοδευόταν και από τις ευλογίες του Πάπα Ιννοκεντίου Γ΄[1198-1216] ,που θεωρείται ο πατέρας των δυο σημαντικών μέσων της φράγκικης επεκτατικής πολιτικής .
Δηλαδή της Ιεράς Εξέτασης και της Ουνίας [σαν ιδέα] .Συνεργάτης τότε του Πάπα ήταν ο Δόγης [Δούκας] της Βενετίας Ερρίκος Δάνδολος που τον βοήθησε με το στόλο του, γιατί εκμηδενίζοντας το Βυζάντιο γινόταν η Βενετία θαλασσοκράτειρα.
Πολλά δυτικά χρονικά της εποχής αναφέρουν ότι όταν έμαθαν οι Φράγκοι ηγεμόνες την αλλαγή του σκοπού της σταυροφορίας ,δεν θέλησαν να συμμετέχουν ,αλλά μερικοί από αυτούς λόγω οικονομικής ανάγκης αποδέχτηκαν και παρέμειναν, οι πιο μυημένοι στη συνωμοσία κατά της Κωνσταντινούπολης , κάτω από την πνευματική ηγεσία του Πάπα και την στρατιωτική του Δόγη, που με το στόλο του μετέφερε στην Προποντίδα ότι χειρότερο της δυτικής κοινωνίας ,με την υπόσχεση ότι η λεηλασία από την βασιλίδα των πόλεων κατά το ήμισυ θα ήταν η αμοιβή τους.
Φυσικά τα σχέδια τους τα βοήθησε και η προοδευτική παρακμή που είχε αρχίσει από τον 11ο αιώνα. Από τη μάχη του Μάτζικερτ στην Αρμενία όπου ο βυζαντινός στρατός ηττήθηκε κατά κράτος από τους Σελτζούκους Τούρκους και έχασε το μεγαλύτερο μέρος της Μ. Ασίας
συγχρόνως έχασε και το τελευταίο έρεισμά του, στην Ιταλία ,όταν έπεσε η Βάρις [Μπάρι] στους Νορμανδούς .
Τον αιώνα που ακολούθησε, η δυναστεία των Κομνηνών έκαμε φιλότιμες προσπάθειες για να ανορθώσει το κομμάτι της αυτοκρατορίας που είχε απομείνει, δυστυχώς τα αποτελέσματα δεν ήταν σημαντικά εξ’ αιτίας της σταδιακής οικονομικής και εμπορικής ισχύος της Γένουας, Πίζας και Βενετίας με αποτέλεσμα η αυτοκρατορία να είναι εξαρτώμενη . Άλλος σοβαρός παράγοντας ήταν οι δυναστικές διαμάχες των Αγγέλων που βοηθούσαν τους δυτικούς στα σχέδιά τους για να επέμβουν στην Κωνσταντινούπολη .
Οι Βυζαντινοί κατάλαβαν μετά τα γεγονότα του 1204 ότι οι Λατίνοι και οι Φράγκοι ήταν οι ουσιαστικοί εχθροί τους, διότι αυτοί ήθελαν να αλλοιώσουν τις παραδόσεις του Έθνους, την ορθόδοξη πίστη τους γιατί τους γραικούς τους θεωρούσαν αιρετικούς .
Εκεί στηρίχτηκαν οι ανθενωτικοί και πρόκριναν τους Οθωμανούς .Γνωστό είναι αυτό που λεγόταν «κρειττότερον εστίν ειδέναι εν μέση τη πόλει το φακιόλιον βασιλεύον Τούρκων καλύπτρα λατινική».
Μετά την άλωση του 1204 οργανώθηκαν τρία κέντρα, στη Νίκαια, Βιθυνία, Ήπειρο που σταδιακά οδήγησε στην απελευθέρωση μεγάλων ελληνικών περιοχών με επιστέγασμα την ανακατάληψη της Βασιλεύουσας .
Με τον αγώνα εναντίον των κατακτητών γεννήθηκε η λεγόμενη εθνική συνείδηση που αναπτύχθηκε ιδιαίτερα τους μετέπειτα αιώνες της τουρκοκρατίας.
Ο Γερμανός συγγραφέας Ernic Branford στο βιβλίο του « Der Verat von 1204» [η μεγάλη προδοσία] έκδοσης 1966 μεταξύ των άλλων υποστηρίζει ότι μια από τις πιο σοβαρές συνέπειες του 1204 ήταν το άνοιγμα του δρόμου των Τούρκων προς την Ευρώπη. Επίσης και ένας άλλος ιστορικός ο Hertzberg γράφει ότι «Οι Ιταλοί, Γάλλοι, Γερμανοί έκαναν φρικαλεότητες , κατέστρεψαν βάναυσα τα πάντα , βεβήλωσαν εκκλησίες, ατίμασαν γυναίκες ,και κατά μεγάλο μέρος κατέστρεψαν την λαμπρότητα της Κων/πόλεως».
Δυναστεία των Παλαιολόγων : Γενάρχης ο Μιχαήλ Η΄ ο Παλαιολόγος που το 1261 ανακηρύχτηκε αυτοκράτορας και ανακατέλαβε την Κωνσταντινούπολη και κατέλυσε την λατινική αυτοκρατορία. Η Δυναστεία των Παλαιολόγων 1261-1453 έμελλε να είναι η τελευταία της βυζαντινής αυτοκρατορίας .Δυστυχώς το κράτος μετά από τις μεγάλες του περιπέτειες βρισκόταν σε οικονομικό μαρασμό μη αναστρέψιμο. Η εποχή των Παλαιολόγων χαρακτηρίζεται από την σταδιακή αποδυνάμωση , λόγω μείωσης της εδαφικής έκτασης της αυτοκρατορίας που οφείλετο στις κατακτήσεις των Οθωμανών Τούρκων στη Μ. Ασία και μετά το 1354 στη Χερσόνησο του Αίμου, ενώ και η λατινοκρατία συνεχιζόταν σε μεγάλα τμήματα του Ελληνισμού.
 |
| Μαρμάρινο ανάγλυφο με το δικέφαλο αετό στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου στο Μυστρά με τη σήμανση του σημείου όπου στέφθηκε ο Κων/νος ΙΑ’ Αυτοκράτορας Βυζαντίου. |
Λίγες ημέρες μετά την νέα ήττα των χριστιανών στα Κοσσυφοπέδιο , ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Ιωάννης Η΄ πεθαίνει 3.10.1448 και στέφεται αυτοκράτορας στο Μυστρά -6 Ιανουαρίου 1449- ο αδελφός του Κωνσταντίνος ΙΑ΄ ,(1404-1453) ,Δεσπότης του Μυστρά , [γιος του Μανουήλ Παλαιολόγου Αυτοκράτορα του Βυζαντίου και της Ελένης Δραγάση κόρης Σέρβου άρχοντα των Σερρών]. Στο θρόνο ανήλθε με την συγκατάθεση του Σουλτάνου Μουράτ Β΄[ ως Δεσπότης Μυστρα ήταν φόρου υποτελής στο Σουλτάνο , επειδή είχε ηττηθεί σε μάχη από αυτόν].
2 μήνες αργότερα έγινε «παρά πάντων ασπασίως»,η υποδοχή του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου Δραγάση στην Πόλη.
Ο Κων/νος ήταν προικισμένος με πολλά προσόντα . Όταν έφθασε στην Κων/πολι η κατάσταση ήταν θλιβερή στην αυτοκρατορία. Ελεύθερη είχε μείνει μόνο η Κων/πολι και μια μικρή περιοχή γύρω από την Πόλη. Οι βυζαντινοί ζούσαν ειρηνικά με τους Τούρκους όταν ήταν σουλτάνος ο Μουράτ . Η αρχή του αρχίζει από της 3η Φεβρουαρίου του 1451 και σταματά στις τις 29 Μαΐου του 1453 .
Ο σουλτάνος Μουράτ Β΄ πεθαίνει στην Ανδριανούπολι , έδρα του οθωμανικού κράτους ,σε ηλικία 49 ετών . Μετά τον θάνατο του την εξουσία ανέλαβε σε ηλικία 21 ετών ο μοναδικός ενήλικος γιος του, Μωάμεθ Β΄ , ο μετέπειτα επονομασθείς και Πορθητής .
Ο νέος σουλτάνος ήταν μια συγκροτημένη προσωπικότητα μορφωμένος , γλωσσομαθής, γνώστης της παγκόσμιας ιστορίας της εποχής του, της γεωγραφίας καθώς και της στρατιωτικής επιστήμης. Συλλαμβάνει και καταστρώνει μεγαλεπήβολα σχέδια και διακατέχεται από άμετρη φιλοδοξία, έχει αλύγιστη θέληση και σκληρότητα σ’ ότι αποφασίζει. Είναι φυσιογνωμία αρρενωπή , ψηλός και διακρίνεται για πολιτική και διπλωματική οξυδέρκεια. Έχει φρόνηση αλλά συγχρόνως και εκρήξεις θηριωδίας .Η σκέψη του ήταν πώς να επεκτείνει και να εδραιώσει την κυριαρχία των Οθωμανών και στη Δύση. Ανανέωσε την συμφωνία που είχε υπογράψει ο πατέρας του Μουράτ Β΄. Αλλά στόχος του ήταν η κατάκτηση της Κων/πολις, κάτι που ο πατέρας του δεν είχε σκεφτεί ποτέ σοβαρά.
Ενώ ο Μωάμεθ ο Β΄ θεωρούσε ότι έπρεπε να αποκτήσει το κλειδί όπως το αποκαλούσε ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση, για να μπορέσει να στερεώσει την αυτοκρατορία του. Για την πραγματοποίηση του σχεδίου του ευνοήθηκε από τις περιστάσεις και τις συνθήκες της εποχής. Όπως λέγαμε και πριν συρρίκνωση της αυτοκρατορίας στην Κων/πολι και στην περιοχή της, απομόνωσή της από τον υπόλοιπο κόσμο ,αδυναμία και απροθυμία των χριστιανικών κρατών να την βοηθήσουν. Ενώ η περιοχή του Γαλατά παραδόξως διατελούσε υπό την εξουσία των Γενουατών και είχε κερδίσει την εύνοια του σουλτάνου. Εκτός όμως από τον ασφυκτικό κλοιό, σπαρασσόταν εσωτερικά και από την αντίθεση μεταξύ ενωτικών και ανθενωτικών, όπως είχε ορισθεί κατόπιν συμφωνίας μεταξύ οροθοδόξων και καθολικών για την ένωση των εκκλησιών στη Φερράρα το 1438 και στην Φλωρεντία το 1439. Ο λαός ήταν έτσι κατά κάποιο τρόπο διηρημένος και ο αυτοκράτορας δεν είχε την δυνατότητα να σταματήσει αυτό το πάθος.
Ανεξάρτητα από τα προσωπικά του αισθήματα ο αυτοκράτορας ήταν υποχρεωμένος για το συμφέρον του κράτους να μένει πιστός στους όρους της ενώσεως των εκκλησιών ώστε να μην χάσει την επαφή του με την Δύση.
Αυτή όμως η κατάσταση ήταν ακόμα μια αδυναμία του Βυζαντίου πράγμα που το γνώριζε ο Μωάμεθ, ο οποίος πρώτα προσπάθησε και πέτυχε την δική του εδραίωση και κατόπιν έδειξε τις διαθέσεις του.
Έστειλε στρατό στην Πελοπόννησο για να απασχολεί τον αδερφό του Κων/νου και να μην μπορεί να του προσφέρει καμιά βοήθεια. Έκοψε όλες τις συγκοινωνίες , κατασκεύασε τηλεβόλα μεγάλης απόστασης με τις οδηγίες του Ούγγρου τεχνίτη κανονιών Ουρμπάν που του πρόσφερε τις υπηρεσίες του ,επειδή του έδωσε περισσότερα χρήματα , όπως μας πληροφορούν ο Δούκας και ο Χαλκοκονδύλης , παρότι ο Ουρμπάν υπηρετούσε προηγουμένως στον βυζαντινό στρατό. Στις αρχές του 1452 άρχισε να κατασκευάζει ένα φρούριο στην ευρωπαϊκή ακτή του
Βοσπόρου που το ονόμασε Μπογάζ Κεσσέν δηλαδή Πορθοτόμο με σκοπό την διευκόλυνση του περάσματος των τουρκικών δυνάμεων από την Ανατολή στη Δύση και τον έλεγχο του
Βοσπόρου. Το καλοκαίρι του 1452 αρχίζει πια η μεγάλη αγωνία του Βυζάντιου μπροστά στη καταιγίδα που ερχόταν. Ο Κων/νος από την πλευρά του έβλεπε ότι είχε μείνει μόνος. Παρά τις απεγνωσμένες εκκλήσεις του η Ευρώπη απάντούσε με υπεκφυγές και αοριστίες.
 |
| Πάπας Νικόλαος Ε΄1397 - 24 Μαρτίου 1455 |
Η ανταπόκριση της Ρώμης στο κάλεσμα της ιστορίας υπήρξε εντελώς ανεπαρκής .Πάπας Ρώμης τότε ήταν ο Νικόλαος Ε΄ [ 1447-1455 ]που προσπάθησε με τη διαθήκη του να δικαιολογήσει την πλήρως ανεπαρκή ανταπόκριση της Ρώμης στο κάλεσμα της Ιστορίας και να αποσείσει τις ευθύνες του Βαυτικανού. Παραθέτουμε ένα απόσπασμα « …όταν πληροφορηθήκαμε ο Μεχμέτ ότι ο βασιλιάς των Τούρκων και κύριος εχθρός της αληθούς πίστης και της χριστιανοσύνης ενέτεινε διαρκώς την από ξηράς και θαλάσσης πολιορκίας της περιφημοτάτης πόλης του Κων/νου με ένα μεγάλο στρατό και ένα ισχυρότατο στόλο αποφασίσαμε να υποστηρίξουμε και να βοηθήσουμε εντός των ορίων των δυνατοτήτων μας τους πολιορκούμενους Έλληνες , προκειμένου να αντιταχθούν στις τεράστιες δυνάμεις των άγριων και βάρβαρων λαών, εκτιμήσαμε ότι πρέπει να έχουμε στο πλευρό κάποια κατάλληλη βοήθεια και από μέρους των άλλων χριστιανών ηγεμόνων …. Και παρακάτω γράφει συστήσαμε στους Έλληνες πρεσβευτές να επιτύχουν βοήθεια από τους άλλους χριστιανούς ηγεμόνες το ταχύτερο δυνατόν και η δική μας θα είναι σε χρήμα και πλοία πάντα διαθέσιμη.
Ο αυτοκράτορας έστειλε πανταχόθεν πρεσβευτές , αλλά έλαβε ασαφείς απαντήσεις και επέστρεψαν πάλιν σε εμάς , εμείς είναι η αλήθεια ανταποκριθήκαμε, αλλά πριν φθάσει η βοήθεια μας στην πολιορκημένη Πόλη οι Κωνσταντινοπολίτες είτε επειδή ήταν θέλημα θεού, είτε επειδή οι Τούρκοι επιτεθήκανε με βιαιότητα , φοβούμενοι ότι θα κατέφθανε βοήθεια προς τους πολιορκουμένους ηττήθηκαν τελικά και έχοντας εξαντληθεί υπέκυψαν με επαίσχυντο τρόπο ….»
Αυτά έγραφε σαν δικαιολογίες της αδιαφορίας της Δύσης στις εκκλήσεις της Βασιλεύουσας για συμπαράσταση και ουσιαστική βοήθεια.
Ο Κων/νος Παπαρηγόπουλος γράφει για τις δικαιολογίες του Πάπα «….Άλλ’ ας έλθωμεν εις τον αρχιερέαν της Ρώμης. Ο Νικόλαος Ε΄ λαβών τας νεωτέρας του Κων/νου επιστολάς , απεφάσισε τελαιτεύον να δράμη εις βοήθειαν της κινδυνευούσης εν τη Ανατολή χριστιανοσύνης , πέμπων εν ταυτώ και τον ζητηθέντα ιερωμένον άνδρα, τον επιτήδειον να επιτύχει την συνδιαλλαγήν και την ένωσιν των δυο εκκλησιών. Η συνδρομή όμως υπήρξε τω όντι γελοία».
Ο Πάπας έστειλε τον ελληνικής καταγωγής Καρδινάλιο Ισίδωρο με 200 άνδρες μόνο. Επίσης στις 26 Ιανουαρίου του 1453 είχε φθάσει αυτόκλητος στην Κων/πόλι από την Χίο , ο Γενοβέζος Ιωάννης Ιουστινιάνης με 2000 άνδρες περίπου. Ακόμα βρέθηκαν λίγοι Ενετοί, Κρητικοί, και Ισπανοί, που θέλησαν να πολεμήσουν τους άπιστους για την χριστιανοσύνη. Η Κων/πολι στο πέρασμα των αιώνων άντεξε 28 πολιορκίες , μόνο οι Φράγκοι την καταλάβανε από την θάλασσα ,αλλά τώρα στερούσε σε δύναμη στρατού.
Ο Παπαρηγόπουλος μας πληροφορεί «πολλοί των κατοίκων υπολαμβάνοντες πεπρωμένην την άλωσιν ενόμιζον περιττόν να αγωνισθώσιν, ουδαμού δε και ουδέποτε άπαντες οι άνδρες κατατάσσονται εις τον εν ενεργεία στρατόν . Εν ταις παραμοναίς της πολιορκίας ο Κων/νος διέταξε τους Δημάρχους να καταγράψωσι ακριβώς έκαστος πόσοι άνδρες οι κατά πάσαν δημαρχίαν δυνάμενοι και προαιρούμενοι να υπηρετήσωσι στρατιωτικώς κοσμικοί Τε και μοναχοί».
Στις 6 Απριλίου 1453 τα τουρκικά κανόνια βροντούν και ξερνούν την καταστροφή. Η αντίστροφη μέτρηση για την τύχη της Πόλης των πόλεων ήδη έχει αρχίσει, παρ’ όλο που οι Έλληνες και οι Γενουάτες του Ιουστινιάνη πολεμούν με λύσσα πάνω στα καράβια τους και εκτοξεύουν το υγρό πυρ εναντίον των Τούρκων. Δίνεται στους Βυζαντινούς, τους τελευταίους υπερασπιστές της, με όλα αυτά μόνο μια μικρή αναλαμπή στις τραγικές στιγμές του ψυχορραγήματός της.
Και δεν πρέπει επίσης να λησμονούμε ότι η Δύση το ψυχορράγημα μέχρι την ουσιαστική παράδοση της στους Οθωμανούς , το παρακολουθούσε απαθέστατη μη συλλαμβάνοντας τις μετέπειτα συνέπειες που είχε και για αυτήν, όταν κατόπιν ο Οθωμανικός επεκτατισμός ακόρεστος και ακάθεκτος έφθασε προ των πυλών της Ευρώπης στη Βιέννη . Στις τελευταίες της στιγμές η Πόλη και οι τελευταίοι ηρωικοί μα και τραγικοί υπερασπιστές της ,που έδιναν τον υπέρ πάντων αγώνα ,είχαν από τους ομόθρησκους των της Δύσης την συμπαράσταση ,μόνο ελάχιστων υπερασπιστών.
Χαρακτηριστικό δε είναι το κλίμα και η ψυχολογία που επικρατούσε από την απάντηση που έστειλε ο τελευταίος αυτοκράτορας της βασιλεύουσας ο Κωνσταντίνος ΙΑ ο Δραγάσης στον Μωάμεθ Β΄ τον Πολιορκητή. «Τον δε την πόλιν σοι δούναι ούτ’ εμόν , ούτ’ άλλου τινός των οικούντων εν αυτή. Κοινή γαρ γνώμη πάντες αυτοπροαιρέτως αποθανούμεν και ου φεισόμεθα της ζωής ημών».
26 Μαΐου ο Μωάμεθ αποφασίζει να γίνει η μεγάλη επίθεση σε τρεις ημέρες στις 29 Μαίου.
28 Μαΐου είναι όλα έτοιμα. Ο Κων/νος είχε πληροφορηθεί όλα όσα είχαν αποφασισθεί στο τούρκικο στρατόπεδο ,για την γενική επίθεση και έδινε τις τελευταίες οδηγίες άμυνας.
Η αγωνία στην πόλη κορυφώθηκε ο αυτοκράτορας για να τονώσει το ηθικό των στρατιωτών διέταξε να γίνει λιτανεία από όλους τους χριστιανούς ,Ορθόδοξους, και Καθολικούς.
Χιλιάδες άνθρωποι όλων των ηλικιών με επικεφαλής τους αρχιερείς περιφέρονταν με τις ιερές εικόνες στα χέρια ψάλλοντας θρησκευτικά τροπάρια και ανακράζοντας «κύριε ελέησον». Γονάτιζαν μπροστά στις εκκλησίες και παρακαλούσαν την Υπέρμαχο Παναγία να σώσει την πόλη από παντοίων κινδύνων, και εχθρών.
Ο τελευταίος αυτοκράτορας Κων/νος ο ΙΑ΄ μίλησε στο λαό έτσι όπως μιλούν άξιοι ηγέτες σε κρίσιμες στιγμές . Την διάσωση των λόγων την οφείλουμε στον πρωτοβεστιάριο του Γεώργιο Φραντζή , που τους φύλαξε στο περίφημο «Χρονικό» του.
Πρώτα μίλησε στους Ενετούς « Βενετοί ευγενείς, αδελφοί αγαπημένοι εν Χριστώ τω Θεώ άνδρες ισχυροί και στρατιώται δυνατοί και εν πολέμοις δοκιμασμένοι ,οίτινες δια της εστιλβωμένης ημών ρομφαίας και της θείας χάριτος πολλάκις το πλήθος των Αγαρηνών εθανατώσατε και το αίμα αυτών ποταμηδόν εκ των χειρών υμών έρρευσε , τη σήμερον παρακαλώ υμάς ίνα την πόλιν ταύτην την ευρισκομένην εν τοιαύτη συμφορά του πολέμου, ολοψύχως γένητε υπερασπισταί» .Στη συνέχεια στράφηκε προς τους Γενοβέζους «Ω Λιγουρίται στρατιώτες της Γένουας, εντιμότατοι αδελφοί, άνδρες πολεμιστές και μεγαλόκαρδοι και φημιστοί, καλώς οίδατε και γνώσκετε ότι η δυστυχής αύτη πόλις πάντοτε ούκ εμοί μόνον υπήρχε ,αλλά και υμίν δια πολλά τινά αιτία . Τανύν καιρός εστί επιτήδειος ίνα δείξητε εις βοήθειαν αυτής την Χριστώ αγάπην και ανδρείαν κασι γενναιότητα υμών…». Απευθυνόμενος κατόπιν προς τους αξιωματικούς του είπε «Αποθάνομεν υπέρ Χριστού πίστεως και της Πατρίδος ημών. Έτοιμοι εστέ το πρωί .
Χάριτι και αρετή τη παρά του Θεού υμίν δωρηθείση και ενεργούσης της Αγίας Τριάδος, εν η την ελπίδα πάσαν ανεχόμεθα, ποιήσωμεν τους εναντίους μετά αισχύνης εκ των εντεύθεν κακώς αναχωρήσωσιν».
Και τώρα όλοι μαζί στην Αγία Σοφία για την τελευταία λειτουργία ναός του Ιουστινιανού δεν είχε ανοίξει τις πόρτες του από τις 12 Δεκεμβρίου 1452 , δηλαδή την ημέρα που έγινε η κοινή λειτουργία Ορθοδόξων και Καθολικών για να επισημοποιήσουν την ένωση των δύο εκκλησιών . Ο λαός βαθύτατα ανθενωτικός στην πλειοψηφία του από εκείνη την ημέρα την θεωρούσε μολυσμένη εκκλησία και δεν πήγαινε εκεί να εκκλησιασθεί. Αλλά τώρα που τα κανόνια του Μωάμεθ κτυπούσαν συνέχεια τα χερσαία τείχη και η γη έτρεμε κάτω από τα πόδια τους κανένας δεν ενδιαφερόταν για την ένωση . Έτσι μόλις στις 4 το απόγευμα κτύπησαν λυπητερά οι καμπάνες μετά από διαταγή του αυτοκράτορα , όλοι έτρεξαν στην Αγία Σοφία να προσευχηθούν στην Παναγία για την σωτηρία τους και να μεταλάβουν των αχράντων μυστηρίων. Πρώτος ο Κων/νος, απλά ντυμένος χωρίς τις πορφύρες του μόνο με το σπαθί του στάθηκε μπροστά στην ωραία πύλη και κοινώνησε .Ο δούκας έγραφε. «Ο Δε βασιλεύς εν τω πανσέπτω ναώ της του Θεού Σοφίας ελθών και προσευξάμενος μετά κλαυθμού τα έσχατα και θεία μυστήρια μετέλαβεν. Αυτή είναι και η τελευταία λειτουργία που έγινε στην Αγιά Σοφιά 28 Μαΐου ημέρα Δευτέρα του 1453 .
Μετά ο Κων/νος πήγε για λίγο στα ανάκτορα των Βλαχερνών που κατοικούσε και με δάκρυα. Ο Φραντζής μας λέει … «τις διηγήσετε τους τότε κλαυθμούς και θρήνους τους εν τω Παλατίω . Ει και από ξύλου ή εκ πέτρας ην, ουκ ηδύνατο μη θρηνήσαι».
Τις ίδιες αυτές ώρες την παραμονή έξω από τα τείχη στο τουρκικό στρατόπεδο τα τύμπανα των Αγαρηνών χτυπούσαν με τρομερό θόρυβο από τη μια άκρη των τειχών μέχρι την άλλη. Τα κανόνια συγχρόνως βροντούσαν ακατάπαυστα, οι σάλπιγγες ούρλιαζαν. Έτσι προσπαθούσαν να δημιουργήσουν κλίμα πανικού και τρόμου για να καταλάβουν οι πολιορκημένοι ότι ή ώρα έφτασε.
Ακριβώς τα μεσάνυχτα σταμάτησε το Σύμπαν, επικράτησε άκρα σιωπή. Προμήνυμα ότι κοντοζυγώνει η μεγάλη στιγμή. Και πράγματι σε δύο ώρες άρχισε η επίθεση. Οι Αγαρηνοί μπαίνουν στην πόλη από μια μικρή πόρτα που βρήκαν ανοικτή στο παλάτι κοντά στο Παλάτι του πορφυρογέννητου ,την κερκόπορτα που το όνομα της συνδέθηκε την τραγικότερη στιγμή του Ελληνισμού. Ο αυτοκράτορας περικυκλωμένος πολέμησεσα λέων βρυχώμενος περιγράφει ο Φραντζής και την ρομφαίαν εσπασμένην έχων πολλούς των πολεμίων απέσφαξε . Και το αίμα έρεε ποταμηδόν εκ των ποδών και των χειρών».Μαρτυρίες επιζώντων λένε ότι ο Κων/νος κατά την διάρκεια της συμπλοκής σώμα με σώμα φώναξε: «η πολις αλίσκεται και εγώ ζω έτι; Ουκ έστιν τις των Χριστιανών λαβείν την κεφαλήν απ’ εμού;» τότε όρμησε για τελευταία φορά με το άλογο του μέσα στο πλήθος των εχθρών και ένας Τούρκος τον πλήγωσε στο πρόσωπο , ανταπόδωσε το κτύπημα, αλλά ένας άλλος πισώπλατα τον χτύπησε θανάσιμα.
Η πόλις έπεσε στα χέρια του Μωάμεθ, στην άλλοτε ένδοξη πόλη του Κων/νου του Μεγάλου κυμάτιζε πλέον η ημισέληνος. Στους κατακτητές ο Σουλτάνος είχε υποσχεθεί τριήμερη λεηλασία
Όταν ο Μωάμεθ έφτασε με πομπή στην Αγία Σοφία προχώρησε στην αγία τράπεζα και προσευχήθηκε στη λεηλατημένη εκκλησία ,από εκείνη την ώρα η Αγία Σοφία το καμάρι του Ιουστινιανού έγινε τζαμί. Μετά διέταξε να βρεθεί ο αυτοκράτορας .αναγνωρίστηκε από τα αετοφόρα σανδάλια του ,διέταξε να τον θάψουν οι Χριστιανοί με βασιλικές τιμές.
Που είναι ακριβώς θαμμένος βασιλιάς δεν είναι απόλυτα εξακριβωμένο, διότι διίστανται οι απόψεις. Πάντως ο σουλτάνος έκλαψε πολύ για την καταστροφή που έγινε στην Πόλη και με βαθύ αναστεναγμό λέγεται ότι είπε : «οποίαν πόλιν παρεδώκαμεν εις διαρπαγήν και ερήμωσιν».
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453 συνέπεσε με το τέλος του 100ετούς πολέμου μεταξύ Γαλλίας και Αγγλίας .
Με την άλωση της Κων/πολις του προμαχώνα της χριστιανοσύνης οι Τούρκοι από επιδρομείς μεταβλήθηκαν οριστικά σε καθεστώς. Αυτή η κατάκτηση που άλλοτε προσπάθησαν οι Πέρσες και οι Άραβες ανεπιτυχώς προσέδωσε μεγάλο κύρος στους Οθωμανούς μέσα στον μουσουλμανικό κόσμο και τους κατάστησε τους αδιαμφισβήτητους ηγέτες του Ισλάμ.
Ο Στέφαν Τσβάιχ στο βιβλίο του «Οι μεγάλες ώρες της Ανθρωπότητας» Στην Ιστορίας όπως και στην ζωή, καμιά λύπη, καμιά μεταμέλεια δεν μπορούν ν’ αναπληρώσουν την απώλεια μιας μοιραίας στιγμής ,όπως και Χίλια χρόνια, δεν μπορούν να εξαγοράσουν μιας ώρας απερισκεψία.
Τράπεζα Πειραιώς:
