Μεταμόρφωση του Σωτήρος 6 Αυγούστου

Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος  1546
δια χειρός Θεοφάνους  του Κρητός
στο τέμπλο του καθολικού
 της Ι.Μ. Σταυρονικήτα  Αγ. Όρος 

Το απολυτίκιον της ημέρας:

Μετεμορφώθης ἐν τῷ ὄρει Χριστὲ ὁ Θεός, δείξας τοῖς Μαθηταῖς σου τὴν δόξαν σου, καθὼς ἠδύναντο. Λάμψον καὶ ἡμῖν τοῖς ἁμαρτωλοῖς, τὸ φῶς σου τὸ ἀΐδιον, πρεσβείαις τῆς Θεοτόκου, φωτοδότα δόξα σοι.


6 Αυγούστου η εκκλησία μας τιμά την ανάμνηση της Μεταμόρφωσης του Χριστού στο όρος Θαβώρ μπροστά στους τρεις μαθητές του Πέτρο, Ιάκωβο και Ιωάννη , οι οποίοι τον  συνόδευσαν για να προσευχηθούν και από τη δύσκολη ανάβαση οι τρεις μαθητές  κουράστηκαν , κάθισαν να ξεκουραστούν και αποκοιμήθηκαν. Όταν ξύπνησαν  αντίκρισαν το πρόσωπο του Ιησού να λάμπει σαν τον ήλιο και τα ενδύματά του να είναι λευκά όπως το χιόνι. Ο Ιησούς συνομιλούσε με δυο άνδρες που ήταν ο Μωϋσής και Ηλίας προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης ο Προφήτης Μωϋσής σαν εκπρόσωπος του νόμου της Παλαιάς Διαθήκης και των νεκρών και ο Προφήτης Ηλίας σαν εκπρόσωπος των προφητών και των ζωντανών (όπως είναι γνωστό ο Προφήτης Ηλίας αναλήφθηκε ζωντανός στους ουρανούς με πύρινο άρμα ) Οι μαθητές έκθαμβοι είδαν το μεγαλείο της δόξας του Κυρίου.
Τότε ο Πέτρος αυθόρμητα πρότεινε: «Κύριε, είναι ωραία να μείνουμε εδώ! Να στήσουμε τρεις σκηνές• μια για Σένα, μια για τον Μωυσή και μια για τον Ηλία!» Δεν ήξερε τι έλεγε όλοι τους τα ‘χαν χαμένα! Έπειτα ένα σύννεφο τους σκέπασε και μια φωνή ακούστηκε:  «Αυτός είναι ο αγαπημένος μου Υιός, ο εκλεκτός μου• Αυτόν ν’ ακούτε!» Αμέσως οι μαθητές έπεσαν κάτω από τον φόβο τους. Τους πλησίασε τότε ο Ιησούς, τους άγγιξε και τους είπε: «Σηκωθείτε και μη φοβάστε». Ο Χριστός ήταν πάλι όπως πριν. Καθώς κατέβαιναν τους είπε να μην πουν τίποτε σε κανέναν πριν την Ανάστασή Του. Κατά τους τρεις συνοπτικούς Ευαγγελιστές ( Ματθαίο, Μάρκο και Λουκά ) η Μεταμόρφωση έλαβε χώρα σε όρος υψηλόν και σύμφωνα με την Ιερά Παράδοση στο όρος Θαβώρ της Γαλιλαίας, που στα εβραϊκά σημαίνει έλευση φωτός.
Κατά τους περισσότερους Πατέρες έγινε 40 ημέρες περίπου προ της Σταυρώσεως, δηλαδή κατά τον μήνα Φεβρουάριο δεδομένου ότι η Σταύρωση έγινε 14 Νισάν ( Μαρτίου ) .

Το άνω τμήμα της Μεταμόρφωσης του Χριστού (1520) του Ραφαήλ.

H εορτή είναι δεσποτική από τις μεγαλύτερες της χριστιανοσύνης και εορτάζεται κάθε χρόνο στις 6 Αυγούστου ημέρα που έγιναν τα εγκαίνια του ομώνυμου Ναού που ίδρυσε η μητέρα του Μ. Κωνσταντίνου η Αγία Ελένη στο όρος Θαβώρ.

Το όρος Θαβώρ

Το όρος Θαβώρ υψώνεται σαν ένας μεγάλος κωνικός όγκος στη βόρεια πλευρά της μεγάλης πεδιάδας των Εσδραελών. Το όνομά του προέρχεται από τη σημιτική ρίζα που σημαίνει ύψωμα, όρος ή ομφαλός. Από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια είχε ταυτιστεί με το «Υψηλόν Όρος» όπου έγινε η Μεταμόρφωση του Χριστού,

Κατά τον 6ο αιώνα στην κορυφή του όρους υπήρχαν τρεις Ναοί που αντιστοιχούσαν στις τρεις σκηνές . Την ίδια εποχή ανακηρύχθηκε επισκοπή το Θαβώρ και το επισκεπτόταν πολλοί χριστιανοί, μοναχοί και χιλιάδες προσκυνητές . Κατά την εποχή των Σταυροφόρων εγκαταστάθηκαν Βενεδικτίνοι καλόγεροι, αλλά και Έλληνες.

Το 1211 ο Σουλτάνος της Δαμασκού Μάικλ έλ Αντίλ εκδίωξε τους Σταυροφόρους από τους Αγίους Τόπους  κατέστρεψε όλα τα χριστιανικά μνημεία και επί των ερειπίων έκτισε ένα ισχυρό φρούριο, μέχρι και σήμερα μπορούμε να δούμε υπολείμματά του σε διάφορα σημεία του βουνού.  

Σήμερα η κορυφή του Θαβώρ είναι χριστιανική ιδιοκτησία και ανήκει στους Έλληνες ορθοδόξους και στους Καθολικούς  μοναχούς . Στη νότια πλευρά της κορυφής βρίσκονται το ελληνορθόδοξο μοναστήρι , ο Ναός της Μεταμορφώσεως που κτίστηκε το 1862 καθώς και το παρεκκλήσιο του Μελχισεδέκ.

Στη βόρεια πλευρά της κορυφής είναι το μοναστήρι των Φραγκισκανών μοναχών και η μεγαλοπρεπής βασιλική που κτίστηκε πάνω στα ερείπια της αρχαίας βυζαντινής Εκκλησίας. 

 Στο Όρος Θαβώρ τη νύχτα τις 5/18 προς 6/19 Αυγούστου κατά τη Λειτουργία μπροστά σε χιλιάδες πιστούς και μη κατεβαίνει πάνω από το ιερό βουνό ένα σύννεφο. Πολλοί που δεν πιστεύουν στα θαύματα λένε ότι δεν είναι παρά ένα μετεωρολογικό φαινόμενο. Όμως το σύννεφο αυτό είναι πολύ διαφορετικό από τα συνηθισμένα που κατεβαίνουν το πρωί πάνω από τα βουνά . Αρχίζοντας η αγρυπνία βλέπει κανείς [κατά μαρτυρίες αυτών που έχουν δει  το φαινόμενο] στην κορυφή του βουνού, προς τη Ναζαρέτ, μες το σκοτάδι της νύχτας κάτι πορτοκαλί που κινείται κάθετα προς την εκκλησία και στέκεται  σαν μία πορτοκαλί γλώσσα μέχρι στις δώδεκα  έως τη μία σε μεγάλη απόσταση από το Όρος Θαβώρ.                                  Λέγεται επίσης όταν αρχίζει η Θεία Λειτουργία, ειδικά τη στιγμή του Χερουβικού, έρχεται το σύννεφο προς το βουνό και αρχίζει να παίρνει διάφορα σχήματα που έρχονται προς τον τρούλο της εκκλησίας.

Μέχρι τον 4ο αιώνα εορταζόταν πριν το Πάσχα αλλά μετά τα εγκαίνια του Ναού που ίδρυσε η Αγία Ελένη επικράτησε ο εορτασμός  να γίνεται  στην επέτειο των εγκαινίων του. 

Αυτή την ημέρα κάμπτεται η νηστεία του 15αύγουστου και καταλύουμε ψάρι .  

Κατά τον 12ο αιώνα εισήχθη από την Ανατολή  και στη Δύση  η τέλεση της εορτής. Κατά  τον 15ο αιώνα η εορτή  επεκτάθηκε γιατί συνδέθηκε με την ήττα των Τούρκων το 1456 στο Βελιγράδι . 

Λαογραφικά Έθιμα που επικρατούν  της  Μεταμορφώσεως

Σε πολλά  μέρη της Ελλάδας  πιστεύουν ότι την παραμονή της Μεταμόρφωσης ανοίγουν ξαφνικά   οι ουρανοί και  θα δουν το Άγιο Φως και επειδή το έχουν σε καλό ξενυχτάνε για να το δουν.  Για την ημέρα αυτή υπάρχει και ένα δίστιχο

Τ’ Αι – Λιου καρύδι

Του Σωτήρος σταφύλι

και της Παναγιάς το σύκο.

Συνηθίζεται ανήμερα της Μεταμόρφωσης να προσκομίζονται στις εκκλησίες για να ευλογηθούν με ειδική ευχή τα πρώτα σταφύλια της χρονιάς, τα οποία στη συνέχεια διανέμονται στο εκκλησίασμα. Σε ορισμένους τόπους προσφέρουν στον ναό το πρώτο λάδι της  χρονιάς, για να ευλογηθεί, και η ευλογία να επεκταθεί και στην υπόλοιπη παραγωγή.

Πρόκειται για το αρχαίο έθιμο των απαρχών, της προσφοράς δηλαδή των πρώτων καρπών στον Θεό, μια μορφή αναίμακτης τελετουργικής θυσιαστικής προσφοράς, που πέρασε και στον χριστιανισμό. Ο λαϊκός άνθρωπος, προσκομίζοντας για ευλογία τις απαρχές των καρπών και των γεννημάτων του, αναθέτει ουσιαστικά την ελπίδα της επιβίωσής του στον Θεό, από τον οποίο ζητά ευλαβικά να συνεργήσει, για να επιτύχει η σοδειά, από την οποία εξαρτάται και η επιβίωση ολόκληρης της παραδοσιακής κοινότητας.

Στους Αποστολικούς Κανόνες επιτρέπεται η προσαγωγή στον ναό σταφυλιών, όχι όμως και άλλων οπωρικών, ενώ ο Θεόδωρος Βαλσαμών, ερμηνεύοντας τον Δ΄ Κανόνα των Αγίων Αποστόλων, ερμηνεύει την εξαίρεση των σταφυλιών γιατί το κρασί, προέρχεται από αυτά, και χρησιμοποιείται για την παρασκευή της θείας κοινωνίας. Έτσι, τα ευλογημένα σταφύλια μοιράζονται και τρώγονται μαζί με το αντίδωρο στην Λέσβο, ενώ στον Μοσχοπόταμο της Πιερίας άφηναν το πρώτο τσαμπί του τρύγου σε κάποιο εικόνισμα του ναού, για να πάει καλά η σοδειά.  

Δεν πρέπει εξ άλλου να ξεχνούμε ότι στην Μεταμόρφωση του Σωτήρος είναι αφιερωμένοι οι ναοί των μεγαλύτερων και επιβλητικότερων ελληνικών φρουρίων, γεγονός που δείχνει την σημασία, θρησκευτική και εθνικά αναγεννητική, που ο λαός μας ανέκαθεν έδινε στην μεγάλη αυτή εορτή. 

Στις 6 Αυγούστου λήγουν και οι Δρίμες όπως ονομάζονται οι έξι πρώτες ημέρες του μήνα. Τις μέρες αυτές, σύμφωνα με τις λαϊκές δοξασίες, επενεργούν ανεξιχνίαστες δυνάμεις και όποιος κάνει μπάνιο στη θάλασσα κινδυνεύει να πάθει μεγάλο κακό (ίσως να συνδέεται με τα μπουρίνια και τα μελτέμια), ενώ όποιος ή όποια πλένει ρούχα αυτά κινδυνεύουν να καταστραφούν. Μόνο αν ρίξει ένα καρφί στο νερό μπορεί να «καρφώσει» τις δρίμες και να τις εξουδετερώσει

Μια πολύ χαρακτηριστική  παροιμία λένε στην Ήπειρο που φιλοξενεί πολλούς  πελαργούς του Σωτήρος «τα λελέκια / του Σταυρού τα χελιδόνια» . Από αυτή την ημέρα αρχίζουν να αποχαιρετούν τα βορειότερα μέρη της  πατρίδα μας για να πάνε σε πιο ζεστά κλίματα , και  εμείς περιμένουμε  αυτούς τους συμπαθητικούς  ταξιδιώτες  να μας ξανάρθουν πάλι την επόμενη ,άνοιξη….