Σύμφωνα με το αρχαίο ρωμαϊκό ημερολόγιο το έτος άρχιζε με το μήνα Μάρτιο και γι’ αυτούς ήταν Πρωτοχρονιά [καλένδες Μαρτίου] Μετά το 46 π.Χ. πήρε το όνομα Μάρτιος . Αρχικά ήταν θεός της γονιμότητας και των αγρών , μεταγενέστερα ταυτίστηκε με το θεό του πολέμου , ο οποίος ήταν πατέρας του Ρώμου και του Ρωμύλου που ήταν οι γενάρχες των Ρωμαίων . Επίσης 21 Μαρτίου έχουμε την εαρινή ισημερία που κατά τους αρχαίους Έλληνες είναι η ώρα της επιστροφής της Περσεφόνης από τον Άδη στη Γη κοντά στη μητέρα της Δήμητρα και σημαίνει την αρχή της Άνοιξης . Κατά την αστρονομία ισημερία ονομάζουμε χρονικά ίση μέρα και ίση νύχτα, φαινόμενο που το οφείλουμε στον αέναο κύκλο της Γης γύρω από τον εαυτό της και γύρω από τον Ήλιο.
Συμφώνα με το Αττικό ημερολόγιο η αντιστοιχία του Μαρτίου είναι το πρώτο 15θήμερο του 8ου μήνα -Ανθεστηριώνα- και το 2ο 15θήμερο του 9ου μήνα - Ελαφηβολιώνα - ,
Στο Βυζάντιο την πρώτη Μαρτίου τη γιόρταζαν με σημαντικές δραστηριότητες όπως τα «χελιδονίσματα» που έχουν τη προέλευσή τους από την αρχαιότητα και τα μικρά παιδιά έφτιαχναν ένα ξύλινο χελιδόνι το στόλιζαν σε μερικές περιοχές με φύλλα κισσού που είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα της αειθαλούς βλάστησης, σε άλλες το στόλιζαν με ζουμπούλια ή άλλα ανοιξιάτικα άνθη και σε άλλες πάλι περιοχές κρεμούσαν κουδουνάκια. Γύριζαν από σπίτι σε σπίτι και τραγουδούσαν τον ερχομό των χελιδονιών μαζεύοντας παλαιότερα συγχρόνως αυγά τρόφιμα και καμιά φορά και χρήματα από τις νοικοκυρές. Ότι μάζευαν τα παιδιά τα αφιέρωναν στην εκκλησία. Το τραγούδι της χελιδόνας είναι αναγγελτικό και παράλληλα μαγικό-ευετηρικό. Η επανάληψη των λέξεων θα λέγαμε ότι είναι σαν ξόρκι για να προκαλέσουν τη βλάστηση.
Ήρθε, ήρθε χελιδόνα,ήρθε κι άλλη μεληδόνα.
Κάθισε και λάλησε
και γλυκά κελάδησε :
Μάρτη, Μάρτη μου καλέ,
και Φλεβάρη φοβερέ, κι αν φλεγίσεις κι αν τσικνίσεις,
καλοκαίρι θα μυρίσεις.
Κι αν χιονίσεις κι αν κακίσεις,
πάλιν άνοιξη ανθίσεις.
Θάλασσαν επέρασα και στεριάν δεν ξέχασα.
Κύματα κι αν έσχισα, έσπειρα, κονόμησα.
Έφυγα κι άφηκα σύκα και σταυρόν και θημωνίτσα.
Κι ήρθα τώρα, κι ήυρα φύτρα,
κι ηύρα χόρτα, σπαρτά, βλήτρα,
βλήτρα, βλήτρα
Με την αρχή της Άνοιξης που αρχίζει από το Μάρτη, εμφανίζονται και οι επιδημίες [π.χ. ιοί, μηνιγγίτιδες , φυματιώδης αδενοπάθεια, αναζωπύρωση πνευμονικής φυματίωσης κλπ.] Γι’ αυτό οι μητέρες για να προστατεύσουν την υγεία των παιδιών τους μέσα από την πείρα των αιώνων γνώριζαν ότι η επίδραση του ηλιακής ακτινοβολίας και μάλιστα επί πολλές ώρες κατά το μήνα Μάρτη είναι πολύ βλαπτική . Το 70-80% των υπεριωδών ακτίνων εισχωρεί στο δέρμα και επιδρά με δυσάρεστες συνέπειες στον ανθρώπινο οργανισμό, γι’ αυτό προσπαθούσαν να τα προφυλάξουν από τον καυτό ήλιο του Μάρτη. Στα ήθη και τα έθιμα του Μάρτη περιλαμβάνεται και «Μαρτιά» ή «Μάρτης» . Είναι από τα πλέον διαδεδομένα πανάρχαια έθιμα. Θεωρείται ότι προέρχεται από την Αρχαία Ελλάδα και μάλιστα ότι είναι κατάλοιπο από τα Ελευσίνια Μυστήρια . Οι ιερείς των Ελευσίνιων Μυστηρίων έδεναν μια κλωστή στο δεξί τους χέρι και το αριστερό πόδι και την έλεγαν Κρόκη . Γι’ αυτό οι μαμάδες δένανε στα παιδιά γύρω από τον καρπό από την 1η του μήνα μια κλωστή κόκκινη και άσπρη αφού προηγουμένως την έστριβαν .Το μάρτη τον φορούσαν μέχρι το τέλος του και μετά τον έβγαζαν από το χέρι τους και τον κρεμούσαν σε μια τριανταφυλλιά για να κοκκινίζουν τα μάγουλά τους ή τον βάζανε στη λαμπάδα της Ανάστασης για να καεί.Τον είχαν σαν δείκτη προστασίας .Αλλά αυτό το μήνα αρχίζουν εμφανίζονται ένα σωρό ενοχλητικά ζώα και ζωύφια όπως ποντικοί, φίδια, ψύλλοι. Οι νοικοκυρές λοιπόν έκαναν εποχικούς καθαρισμούς (τινάγματα ρούχων, σκουπίσματα) με επωδές όπως: «Όξω ψύλλοι και κοριοί,(τότε που ήταν πολλοί) μέσα οι νοικοκυροί!»
Ο Μάρτιος είναι μήνας πλούσιος σε εθιμολογία και λαϊκές δοξασίες κυρίως λόγω των καιρικών συνθηκών που επικρατούν και η καταγωγή τους χάνεται στα βάθη του χρόνου.
Το κατ’ εξοχήν περιεχόμενο του Μάρτη είναι ο άστατος καιρός., επειδή η αστάθεια του είναι πολλές φορές καταστρεπτική για τα φυτά και τα ζώα , στη δημώδη παράδοσή μας του δόθηκαν πολλές ονομασίες . Θεωρείται «γδάρτης» και «παλουκοκαύτης» μια και το κρύο συνεχίζεται και τα οι προμήθειες σε ξύλα δεν φτάνουν. Ο λαός μας τον ονομάζει και πεντάγνωμο λόγω των καιρικών συνθηκών που επικρατούν αυτό το μήνα .Γνωστή είναι η παροιμία «Ο Μάρτης ο πεντάγνωμος, εφτά φορές εχιόνισε και πάλι το μετάνιωσε που δεν εξαναχιόνισε!» θεωρείται όμως και ως ο πιο κατάλληλος μήνας για το φύτεμα των δένδρων και γι’ αυτό τον λέμε και φυτευτή.
Το Μάρτη έχουμε και τις Δρίμες τις λεγόμενες αποφράδες ημέρες Πιστεύεται ότι τις τρεις πρώτες ημέρες , αλλά και τις τρεις τελευταίες ημέρες του Μάρτη τριγυρίζουν δαιμονικά όντα που κάνουν κακό στους ανθρώπους που συναντούσαν . Σύμφωνα με τις παραδόσεις μας οι άνθρωποι πρέπει αυτές τις ημέρες να είναι προσεκτικοί για να μην πάθουν κάποιο ατύχημα, να μην πλένουν τα ρούχα τους , να μην λούζονται κλπ.
Το μήνα Μάρτιο έχουμε πολύ σημαντικές εορτές :
Ο μήνας περιλαμβάνει το κύριο μέρος της νηστείας της μεγάλης τεσσαρακοστής και τη φετινή χρονιά με την Καθαρή Δευτέρα που ο λαός μας τη λέει και πρωτονήστιμη.
Κατά τη διάρκεια της σαρακοστής δεσπόζουν οι χαιρετισμοί της Παναγίας κάθε Παρασκευή . Τα ψυχοσάββατα είναι αφιερωμένα στη λατρεία των νεκρών και το πρώτο Σάββατο είναι η εορτή των Αγίων Θεόδωρων . Στις 9 Μαρτίου η Α΄ Κυριακή των Νηστειών που λέγεται και Κυριακή της Ορθοδοξίας όπου γιορτάζεται η νίκη των εικονολατρών κατά των εικονομάχων , που ταλάνισε το Βυζάντιο τον 8ο και 9ο αιώνα μ.Χ
Είναι μια ιδιαιτέρα θριαμβική εορτή σε ανάμνηση της αναστύλωσης των ιερών εικόνων στη Βασιλεύουσα το 842 από την Αυτοκράτειρα Θεοδώρα , την ίδια ημέρα τιμάται και η μνήμη των Αγίων τεσσαράκοντα Μαρτύρων . 25 Μαρτίου είναι ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου . Την ίδια ημέρα εορτάζουμε την ιστορική επέτειο της Εθνικής Παλιγγενεσίας.
Τράπεζα Πειραιώς:
